Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/807

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Anemologija (z greckiego anemos, wiatr; logeja, nauka), nauka o wiatrach (ob. Wiatr).

Anemometr (z greckiego: anemos, wiatr; metron, miara). Narzędzie służące do mierzenia prędkości i siły wiatru. Siła wiatru mierzy się czasem potrzebnym na przebieżenie pewnej odległości, prędkość zaś siłą z jaką wiatr porusza ciało, na działanie wiatru wystawione. Wielu uczonych jak Mariotte, Huygens, Belidor, zajmowało się tym nader ważnym dla żeglarstwa przedmiotem. Mariotte rozpoczął doświadczenia swoje nad prędkością wiatru, za pomocą pióra rzuconego w powietrze, a z przestrzeni przebieżonej przez póro w pewnym czasie, oznaczał odległość przypadającą na jedność czasu, czyli prędkość wiatru; widoczną jest rzeczą o ile sposób ten jest niedokładnym; różni jak Wolf, Bregsim, Lind, Delamanon rozmaite urządzali do tego celu narzędzia; najodpowiedniejszym jest Anemometr, czyli młynek Woltmanna. Jest to chorągiewka mająca urządzony od strony wiatru młynek, któren za pomocą śruby bez końca obraca kółko zębate, szybkość obrotu tego kółka zależy od obrotu młynka, łatwo więc obrachować wiele się razy na minutę obróci, ztąd wnosi się o szybkości czyli sile wiatru. Dla dojścia stosunku między liczbą obrotów a prędkością wiatru poruszającego młynek, w dzień zupełnie spokojny, w pojeździć lub koleją żelazną przebiedz potrzeba pewną odległość, trzymając przyrząd wystawiony na działanie powietrza, a wtedy skutek będzie taki, jakiby nastąpił, gdyby narzędzie pozostawało w miejscu, a powietrze się poruszało. Łatwo oznaczyć stosunek pomiędzy liczbą obrotów kółka w jedność czasu, a odległością przebieżoną w takimże czasie, K. Kr.

Anemone (z greckiego anemos, wiatr). Wietrznica (Jund.) Sasanka (J.W.) rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych, znajdujący się w całym pasie umiarkowanym, rosnących w miejscach wzniesionych, na działanie wiatrów wystawionych. Cechy tego rodzaju są: okrywa trzylistkowa od kwiatu nieco oddalona; okrycie kwiatowe 5 — 15 listkowe, do płatków korony podobne. Owoce: torebki jednoziarnowe, liczne, przedłużone w ogonek długi, lub bez-ogonkowe, umieszczone na dnie walcowatem. Gatunki do tego rodzaju Lineuszowskiego należące, u nas napotykane, rozmieszczone zostały w oddziałach: Hepatica, odznaczający się okrywą do kwiatu zbliżoną; Pulsatilla, mający torebki ogoniaste; Anemonanthea, w którym torebki owocowe są bez ogonków i Anemone. W kraju naszym rośnie kilka gatunków: Anemone hepatica, Anemone patens. Anemone praetensis, Anemone pulsatilla, Anemone nemorosa, Anemone ranunctdoides i Anemone alba. Rodzaj ten zawiera w sobie wiele gatunków poszukiwanych dla ozdoby ogrodów; najważniejszy jest gatunek: Anemone hortensis, dziko rosnący w kantonie Waadt, tudzież w Istryi i Fiume, który przez uprawę wydał około trzystu odmian, podwójnych, czyli pełnych, i pojedynczych, odznaczających się rozmaitemi postaciami, barwami i ich odcieniami. Anemony podwójne rozmnażają się z korzeni, które zasadzać należy w jesieni i przykrywać na zimę, pojedyncze zaś mogą bydź rozmnażane z korzeni albo też z nasienia, starając się nasiona przykrywać bardzo cienką warstwą ziemi. Korzenie tych roślin mogą bydź przez 15 — 20 miesięcy przechowywane.

Anemony morskie (ob. Aktynije).

Anemoskop (z greckiego: anemos, wiatr i skopeo, badam), narzędzie służące do oznaczenia kierunku wiatru. Podzieliwszy na płaszczyźnie na ośm części równych, każdy z czterech kątów prostych, utworzonych przez kierunek południka, z kierunkiem równoleżnika, otrzymamy 32 linij. które kierunki głównych wiatrów wskazywać będą. Chorągiewka takim kołem opatrzona da