Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/808

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Anemoskop. Koło takie powinno być ustawione poziomo tak, ażeby linija wskazująca kierunek południka, znajdowała się w jego płaszczyźnie, najlepiej wszakże tak nakreślony cyferblat umieścić na suficie sali; na przeprowadzonym zaś od chorągiewki drążku osadzona wskazówka w odwrotną stronę pióra chorągiewki, wskazywać będzie stronę z której wiatr wieje. K. Kr.

Anemoskopija (z greckiego: anemos, wiatr; skopeo, badam); u starożytnych była to sztuka odgadywania przyszłości z uważania kierunku wiatrów.

Anerio (Jan Franciszek) znakomity kompozytor dzieł muzycznych kościelnych, urodzony w Rzymie okołoło r. 1567, był najprzód mistrzem kapeli nadwornej Zygmunta III, króla polskiego, potém zaś przy katedrze w Weronie, nakoniec przy rozmaitych kościołach w Rzymie, jak np. u ś. Jana Lateraneńskiego, gdzie się znajdował r. 1603. Felis w Biographie universelle des musiciens (Paryż 1835 T. I), wymienia dwadzieścia dzieł muzycznych treści religijnej, tego sławnego w swoim czasie kompozytora.

Aneroïd, inaczej nazywany barometr metaliczny, wynalazku p. Bourdon. Ma on kształt dużego zegara stołowego, wewnątrz umieszczona jest rurka próżna (niezawierająca powietrza) metalowa, zwinięta, jednym końcem umocowana, drugim zaś połączona z wskazówką na cyferblacie zegarowym poruszającą się. Skoro ciśnienie powietrza się zmienia, rurka się rozkręca lub skręca i porusza wskazówkę, które ciśnienie powietrza wskazuje. K. Kr.

Anestezyja (z greckiego a, bez; sthesis, czucie). Wyraz lekarski oznacza większy lub mniejszy brak czucia ogólnego lub miejscowego, to jest: ograniczonego w jednym organie, a spowodowany chorobą lub środkami anastetycznemi, jak chloroformem, eterem, elektromagnetyzmem, (ob. chloroform, eter). Xaw. R.

Anet, wspaniały zamek w departamencie Eure et Loire, we Francyi, z rozkazu Henryka II wystawiony przez sławnych budowniczych Philiberta i Jana de Lorme, ozdobiony największym owych czasów przepychem, był z kolei własnością Dyjany de Poitiers, Ludwiki de Brezé, Gabryjeli d’Estrees i różnych innych faworytek królewskich i książęcych. Dzisiejszy właściciel tego zamku, hrabia de Caraman, kazał go ile możności odnowić w dawnym stylu.

Aneuryzma, Tętniak, (z greckiego: aneurosma, rozszerzenie; albo aneuron, rozprężenie, według różnych autorów wyraz ten różnie był tłumaczony, i tak: podług Montana ma pochodzić od a i neuron, nerw; co z Lancisi’m przez enervatio wyrazić można; podług J. B. Vivatiens‘a od ana i euruneo, rozszerzam i nakoniec według M. A. Veveria od ana i eurein, wyciekać). Pod wyrazem Aneuryztna (Tętniak) rozumiemy guz pulsujący, powstały z krwi tętniczej, albo tętniczo — żylnej i kommunikujący się z tętnicą. To określenie odnosi się do tętniaków właściwych, żylaka tętniakowego (vasis aneurismatio) i pewnych guzów naprężnych (tumor erectilis); tętniak serca tu nienależy i odnosi się do chorób tego organu (Astley Cooper, Lectures on aneurisme, in the Lancet, vol. 1 p. 309). Sam Cooper o tętniaku tak się wyraża: „Jest to guz uformowany w skutek rozszerzenia nadnaturalnego tętnicy, na pewnej ograniczonej długości, albo powstały z krwi tętniczej, wylanej w tkankę kómórkowatą, w skutek pęknięcia lub poranienia błon tętnicy.“ (Dict. de chir.. t. 1 p. 100, edit. de Paris). Begin w tym przedmiocie czyni sprawiedliwą uwagę i powiada: „że tętnice i serce nie są jedynemi organami, do których wyłącznie odnosićby należało chorobę, pod imieniem Aneurysmatu lub rozszerzenia znaną. Tętniak jest chorobą ogólną i przywiązaną do wszystkich organów, które są wydrążone, a serca i tętnic stanowi tylko pewien rodzaj. Należałoby więc tej chorobie nadać