Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/540

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

ki, któremi się zajmował, lub też dla odróżnienia go od wielkiego mistrza jego, Alberta Durera. Na szczególną uwagę zasługuje jego: Zwycięztwo Alexandra nad Daryjuszem, w muzeum Schleissheimskiém w Monachijum i Narodzenie Zbawiciela w galeryi cesarskiej w Wiedniu. Umarł 1538 w Ratyzbonie; rycin jego na stali znanych jest dotąd 96, na drzewie 63.

Altea, córka bożka rzecznego Testyjusza, siostra Ledy, małżonka Eneusza, króla Kalydonu, matka Meleagra i Dejaniry. Gdy Meleager, spierając o skórę dzika kalydońskiego, którą przeznaczył w podarunku dla kochanki Atalanty, zabił swoich wujów, furyja Erinnys, przekleństwo matczyne, przyprawiła go o śmierć. Według innego podania Altea w czasie ciąży zjadłszy gałązkę oliwną, urodziła Meleagra, poczém Jlojry (ob.) zwiastowały jej, że syn jej umrze, skoro spłonie palące się właśnie polanko drzewa. Altea drewno zdjęła z ogniska i starannie ukryła; gdy jednak Meleager zabił jej braci, oburzona wrzuciła je w ogień, co spowodowało natychmiastowa śmierć jego.

Alteca, wyraz z włoskiego wzięty, niekiedy w dawnych polskich książkach używany, oznaczał: ton wspaniały, przepych, wyniosłość, pańskość. Samuel z Skrzypnej Twardowski pisze: „przypatrywał się wszystkiej dwornej altecy i armatom.“ Mówiono: „sama alteca jedzie,“ dla oznaczenia zebrania panów, arystokracji.

Altembas, materyja jedwabna turecka, grubo tkana złotem, nazwa z tureckiego altyn złoto, bas materyja. Z Turcyi przyjęliśmy ją na początku XVII wieku; używana do strojów mezkich i żeńskich, jak do ubiorów kościelnych. Różnica między altembasem a złotogłowem ta jest, że w pierwszym osnowa jedwabna, wątek złoty, w drugim watek jedwabny, osnowa złota.

Alten (Karol August, hrabia), jeden z najznakomitszych generałów hannowerskich. urodzony 1764 r., w czasie francuzkiej wojny rewolucyjnej, będąc adjutantem głównodowodzącego nad wojskami austryjackiemi feldmarszałka Freitag, odznaczył sie przy oblężeniu fortecy Valenciennes i w bitwie pod Hondschooten. W szybkim przebiegu stopni dosłużywszy się prędko rangi pułkownika, zmuszony był, w skutek kapitulacyi armii hannowerskiej w Lauenburgu, opuścić Niemcy i udać się do Anglii, gdzie powierzono mu dowództwo nad częścią legii niemieckiej, którą w 1805 r. szczęśliwie poprowadził do Niemiec północnych, do Rugii i Kopenhagi. W 1808 r. otrzymawszy dowództwo brygady w Portugalii, głównie tamże przyczynił się do ocalania angielskiego jenerała Moore wodwrocie do Corunny, i do pomyślnych w 1811 roku rezultatów oblężenia miasta Badajoz i bitwy pod Albuera. Mianowany następnie przez księcia Wellingtona dowódzca dywizyi, okryty sławą i ranami we wszystkich prawie ważniejszych rozprawach na półwyspie pirenejskim, równie jak pod Quatrebras i Waterloo, po ukończeniu wojny do 1818r. pozostał we Francyi, jako dowódzca kontyngensu hannowerskiego. Powróciwszy do ojczyzny, mianowany został ministrem wojny, ministrem spraw zagranicznych i inspektorem jeneralnym armii, później jednak złożył dwa ostatnie urzędy, zachowując tylko aż do śmierci (1840 r.) godność ministra wojny.

Altena, obwód regencyi Arnsberg, w prowincyi pruskiej w Westfalii i miasto stołeczne tegoż obwodu, przy ujściu rzeki Netty do Lensy, leży w głębokiej, zewsząd górami otoczonej kotlinie. Miasto to liczy przeszło 5000 mieszkańców, którzy żyją wyłącznie z fabrykacji wyrobów stalowych, garbarstwa i pończosznictwa: jeden zakład pod firmą Rumpe i Syn samych tylko igieł, drutów do robienia pończoch i naparstków wywozi corocznie za przeszło 500,000 talarów.