także Kochowski, w swojej Psalmodyi, wyraża się: kraj nasz od Krępaku, i węgierskich Alpów wszerz aż w mroźne się rozciągnął tryony. W ścisłém znaczeniu Alpami nazywa się najrozleglejsze pasmo gór w Europie, zajmujące podstawą swoją powierzchnię 4,500 mil kwadratowych, i rozciągające się od zachodu na wschód, na długość przeszło 100 mil wynoszącą, szerokość jego w stronie zachodniej 20, we wschodniej zaś 40 mil niemieckich dochodzi. Naturalne granice Alp właściwych są: z północy kraj pagórkowaty Szwajcaryi, utworzony przez odnogi gór Jura i górna równina Dunaju, od wschodu niziny węgierskie, od południa morze Adryjatyckie, równiny Lombardyi i morze Liguryjskie; nakoniec od zachodu równiny Prowancyi i dolina Rodanu. Od północy i południa u podnóża Alp znajdujemy rzędy jezior; a na wszystkie strony świata otwierają się alpejskie doliny, w których zbiera się woda ze śniegu powstająca i spływa do morza Północnego, Czarnego i Śródziemnego, Renem, Dunajem, Po, Rodanem, tudzież drobnemi rzekami przy brzegach morza Liguryjskiego i Adryjatyckiego. Dla ułatwienia objęcia tego labiryntu gór, Alpy dzielą na zachodnie, średnie i wschodnie. Alpy średnie rozciągają się od źródeł Salzachu aż do źródeł Arwy i Dora baltei, i w nich odróżniają pasmo środkowe od Alp północnych i południowych. Alpy zachodnie dzielą na: 1) Alpy nadmorskie od średniej Durancyi i Poquelle ku południowi aż do brzegów liguryjskich, w nich szczyt Col-Roburent 9,120 stóp wysoki; 2) Alpy kottyjskie pomiędzy średnią Izerą, Arkiem, Rodanem i Durancyją, ze szczytami: Monte-Viso (11,800 stóp), Mont-Genevre (11,058 st.), Mont-Pelvoux (12,612 st.) i Mont-Ventoux (6,000 st.); 3) Alpy Graickie w stronie północnej i północo-wschodniej poprzedzających aż do doliny Arwy i Dora-baltei, ze szczytami Mont-Cenis (10,752 st.), Mont-Iseran (12,456 st.j, i mały Bernard (9,000 st.). W paśmie środkowem Alp średnich odróżniają: 1) Alpy pennińskie, pomiędzy równinami Lombardyi i Rodanu ze szczytami: Mont-Blanc (14,761 st.), Wielki Bernard (10,390 st.), Monte-Rosa (14,220 st.), Fletschhorn (8,970 st.) i Simplon (10,800 st.); 2) Lepontskie, czyli adularowe Alpy od Sim-plonu i doliny Tosa aż do Spliigen i Renu tylnego, w których znajduje się wyżyna ś. Golarda (8,000—10.000 st.), Piz Val-Rhein (10,280 st.) i Moschelhorn (9,610 st.); 3) Alpy Retyckie pomiędzy Innem, Adda i górną Adygą, ze szczytami: Septym (9,200 st.), Julien (8,300 st.), Bernina (13,500 st.) Brenner (6,400 st.) i Dreiherrnspitz (9,600 st.). W pasmie północném Alp średnich odróżniają: 1) Alpy berneńskie pomiędzy Rodanem i Aareni ze szczytami Finsteraarhorn (13,698 st.), Jungfrau (12,870 st.) i Schreckhorn (12,558 st.); 2) Vierwaldsztadzkie Alpy pomiędzy Aaren i Reusz’en ze szczytami Titlis (10,700 st.); 3) Alpy Glaruskie i Szwyckie, pomiędzy Renem, Reuss i jeziorami: Zurich’skiem i Wallenstadzkiem, ze szczytami: Doedi (12,890 st.), Crispalt (10,240 st.); Clariden-Alp (9,000 st.), Mythenbergiem (5,868 st.) i Rigi (5,355 st.); 4) Alpy turskie pomiędzy jeziorami Zurick’skim i Boden z wyżyną Santis (7,679 st.); 5) Alpy Algauskie pomiędzy Ulem, Innem i płaskowzgórzem bawarskiem ze szczytami: Arlberg (9,400 st.) i Hochvogel (7,950 st.). W pasmie południowém Alp średnich są: 1) Alpy Ortelskie pomiędzy Addą i Adygą ze szczytem Orteles (12,020 st.); 2) Alpy Tryentyńskie pomiędzy Adygą i Piawą, w których odznacza się Verdetta-Marmolatat (10,830 st.). W Alpach wschodnich odróżniają się: 1) Alpy noryckie, pomiędzy Drawą i równiną Dunaju, oznaczane rozmaitemi szczególnemi nazwiskami jak: Alpy salzburgskie, styryjskie i t. p., w których znajduje się wysoki Taner (8,300 st.), Grossglockner (11,669 st.), Wiesbachhorn (11,013), Watzmann (8,348 st.), Dachstein (9,222 st.) Stangalp (7,100 st.), Schneeber (6,380 st.) i Oetsches-Berg (5,809) st.); 2) Alpy karnijskie pomiędzy Drawą i Sawą, z Do-
