Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/458

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

on nazywał dinamis przez 𝛿 sześcian ϰυ (kibis); potęgę czwartą czyli dwu-kwadrat (dinamodinamis) przez 𝛿𝛿 potęgę piątą 𝛿ϰ i t. d. Liczby oznaczone wyrażał przez μο̃, od (monas), jedność. Dla dodawania znaku nie było i oznaczano je prostem zestawieniem z sobą dodawanych ilości, odejmowanie oznaczał znakiem  |⁀, który jest zmienioną literą 𝜓, od wyraża leipsis, brak. We Włoszech przed wprowadzeniem znaków + i — używano liter p (piu) i m (meno). Niemieccy matematycy, jak Stifel, równość oznaczali kropką, Descartes zaś znakiem . W Hollandyi także pracowano nad algebrą, a jednym ze znakomitszych pracowników był Steven, którego dzieło było ogłoszone w końcu XVI wieku; on oznaczał niewiadomą przez 1, kwadrat jej 2, sześcian 3 i t. d. zamknięte w kołach. W ostatnich czasach zwrócono uwagę na stan algebry w Indyjach. W roku 1817 Tomasz Colebrooke wytłómaczył z sanskryckiego dzieło: Algebra, Arytmetyka, Sztuka mierzenia. Dzieło to zawiera cztery oddzielne traktaty: Vija Gamita i Lilaeati, napisane wierszem przez Bhascara Acharya, Gamita Haya i Cuttaca Hyaya przez Brahmegupta. Bhascara pisał dzieła swoje około r. 1150 ery chrześcijańskiej, epoka Brahmegupta jest bardzo niepewna, a są ślady że on nie był pierwszym pisarzem w tym przedmiocie. Indyjanie nie tylko stosowali algebrę do astronomii i geometryi, lecz nawzajem stosowali geometryję do dowodzenia prawd algebraicznych. Uprawiali tę naukę z większem powodzeniem niż geometryję. Colebrooke z porównania algebraistów indyjskich z Dyjofantesem wyprowadza wniosek, że pierwsi wyżej stali w tej nauce od ostatniego. Podług niego bowiem Indyjanie prześcigli nawet nowszych matematyków w rozwiązywaniu równań stopnia 4-go; wynaleźli ogólne sposoby rozwiązania równań niewyznaczonych stopnia 1-go i 2-go i zaszli tutaj dalej od Dyjofantesa; stosowali algebrę do astronomii i geometryi, w czém dotknęli nawet kilku przedmiotów wynalezionych w czasach nowszych. Z liczby dzieł o algebrze wyliczymy następujące: Arithmetica universalis, 1707, Newton’a. Leonarda Euler a Algebra, i niemieckiego tłómaczona na francuzki, rossyjski i inne języki europejskie. Lagrange, Resolution des eąuations numeriques, pierwsze wydanie 1798, drugie 1808, trzecie 1826. A. L. Cauchy, Cours d’analyse de l’Ecole Royale Polytechnique, 1821. Fourrier, Analyse des eąuations determinees, 1831. Ohm Marcin, Versuch eines vollkommen conseąuenten System der Mathematik, Berlin 1828—33, Drobisch, Griindzuge der Lehre von den höheren numerisehen Gleichungen. Lefebure de Foury, Traite elementaire d’Algebre. Sonnet, Elements d’algebre, i t. d. W naszej literaturze mamy następujące dzieła o algebrze: Rachmistrz polski, to jest zebranie wszystkich reguł arytmetycznych i algebrycznych, przez J. Torzewskiego, 1760, Berdyczów, in 4-to. Algebra, czyli nauka o rachunkach literalnych (linearnych), przez X. Andrzeja Ustrzyckiego, Warszawa 1778 in 8-vo. Algebra dla szkól narodowych przez Lhuillera, przełożona przez A. Gawrońskiego, po raz pierwszy w Warszawie 1782 in 4-to wydana. Rachunku algebraicznego teoryja przystosowana do linij krzywych, przez Jana Śniadeckiego, Kraków 1783, 2 tomy in 4-to. Początki algebry, przez S. F. Lacroix, dla użytku w szkole centralnej paryzkiej, przełożona przez X. E. Sieradzkiego, Wilno 1818 in-vo. Algebra podług Lacroix na szkoły wojewódzkie, przez X. Antoniego Dąbrowskiego, Warszawa in 8-vo. Początki algebry dla szkól gimnazyjalnych, na klassę I i II, ułożone przez A. Wyrwicza, Wilno, 2 części 1828 in 8-vo. Początki algebry, przez Hreczynę, Krzemieniec 1828 in 8-vo. Początki algebry, przez M. Bourdona, z francuzkiego na polski język przełożone i powiększone przez