Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/271

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

rozpraw cenionych przez lekarzy, a miedzy innemi: o naczyniach limfatycznych (1757 r.) i o dyssenteryi (1764 r.); umarł 1770 r. Obok zajęć powołania trudnił się poezyją; najpierwszym i najznakomitszym utworem jego są: The pleasures of imagination, które zjednały mu pochwały Pope’go, ustaliły reputacyję jako poety i doczekały się tłumaczenia na język łrancuzki. Wszystkie jego prace poetyczne wydał Dyson 1772 r. (nowe wydanie wyszło 1807 r.).

Akerblad (Jan Dawid), filolog i archeolog szwedzki, od młodości poświęcił się językom wschodnim, skutkiem czego r. 1749 otrzymał posadę sekretarza przy ambasadzie szwedzkiej w Konstantynopolu, gdzie przebywał do r. 1797. Potem czas jakiś mieszkał w Gettyndze i w r. 1802 otrzymał znów miejsce sekretarza legacyi w Hadze i w Paryżu, wszakże i to miejsce w 1804 r. porzucił. Zniechęcony ówczesnemi wypadkami w ojczyźnie, ostatecznie opuścił służbę szwedzką i przeniósł się do Rzymu, gdzie wsparty opieką księżnej Devonshire, napisał kilka dzieł ważnych dla paleogralii i epigrafiki, mianowicie: Inscrizione greca sopra unii lumena di piombo, trovata in un sepolcro nelle vicinanze d'Atene (Rzym 1813 r.). Pod koniec życia pełnił u przybywających do Rzymu cudzoziemców służbę cicerona. Pisma jego świadczą o głębokiej znajomości języków wschodnich i zachodnich.

Akerman, (ob.) Białogród).

Akiba, Rabbi, przełożony szkół żydowskich w Lydda, Jabne i Bene-Berak, w północnej Palestynie, żył przy końcu pierwszego i w początkach drugiego wieku po nar. Chr. Należy on do rzędu rabinów zwanych Mędrcami. Poganin rodem, nawrócony na judaizm, pasł trzody bogatego mieszkańca Jeruzalem, nazwiskiem Kalba Szabna, i w czterdziestym roku życia zaślubił jego córkę. Wtedy dopiero wziął się do nauk i zyskał sławne imię w umiejętności rabinicznej. Nadewszystko był największym znawcą, w swoim czasie, Halacha to jest prawa Mojżeszowego nie pisanego; a zarazem posiadał mnóstwo starożytnych kommentarzy (Hagada), tak dalece, że mówiono o nim: „Co nie było objawionem Mojżeszowi, to objawionem zostało Akibie.“ Słuchano jego zdania w sporach wynikających co do zastosowania zakonu. Rabbi Tarfon, jego następca na przełoźeństwie szkoły w Lydda, miał zwyczaj mawiać: „Kto się odłącza od Akiby, ten jakby się rozłączał z życiem.“ Taki mistrz mieć musiał licznych uczniów ze wszystkich krajów, chociażbyśmy nie przyznawali twierdzenia Talmudu, podług którego Akiba miał 12,000 par uczniów, to jest 24,000. Podług świętego Ireneusza był on nauczycielem Aquiia, prozelity żydowskiego, tłómacza na język grecki Starego Testamentu, który to przekład odznacza się ścisłą dokładnością, wypracowany dla przyjścia w pomoc Żydom hellenistom. Akiba przyczynił się skutecznie do ugruntowania i zachowania nowego judaizmu, opartego na Talmudzie; on bowiem pierwszy ułożył i spoił w jedne całość różne części zakonu tradycyjnego, które dotąd były przekazywane i pielęgnowane tylko ustnie. Dopiero podług jego nauk i wykładu zredagowali inne części jego uczniowie, a wkrótce potem zebrał je, uszykował, porównał, uprościł Rabbi Juda Hakadosz, z czego powoli utworzyła się Miszna, a pod pewnym względem sam Talmud. Te prace Akiby tem więcej szacowali Żydzi, że jak świadczy Talmud, wszyscy jego uczniowie poumierali z epidemiii, jednego roku, w przeciągu czasu od Wielkanocy do Zielonych świątek, za karę iż się lżyli nawzajem. Zachowanie przeto zakonu tradycyjnego było narażonem na wielkie niebezpieczeństwo, gdyby Akiba nie udał się do Palestyny północnej, gdzie znalazł kilku nowych uczniów, którym udzielił swojej nauki, i przez nich odtąd zakon był przechowywany i rozkrzewiany. Na pamiątkę onego smutnego wypadku, równie jak samej śmierci Akiby, Talmud nakazał później iż