Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/270

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

nam Cycero dwa piękne i długie ułamki. Jak widzimy wszystkie te przedmioty traktowali już tragicy greccy, lecz między tragedyjami Akcyjusza wymieniają także Brutusa: treścią jest tu wypędzenie królów z Rzymu. Zatracenie tego utworu tém jest dotkliwsze, iż w dramatach rzymskich bardzo rzadko spotkać się przychodzi z treścią narodową. Neukirch (De fabula togata Romanorum) przypuszcza, iż Akcyjusz napisał tę sztukę za poradą Decima Bruta, z którym żył w przyjaźni. Akcyjusz pisał także Roczniki (Annales) wierszem, które cytują: Festus, Nonius Macrobius i Priscianus. Przypisują wreszcie Akcyjuszowi trzy dzieła pisane prozą, p. t.: Didascalica Parerga, traktujące o historyi literatury, a mianowicie dramatycznej. Fragmenta pozostałe po Akcyjuszu po kilka razy wydawano; najnowsza edycyja jest Eggera p. t.: Latini sermonis cetustioris reliquiae selectae (Paryż 1843 r.).

Akcype, wyraz używany w sposobie żartobliwym, oznaczający, wziątek nieprawy, obrywkę, chapkę np. Komissarz lub ekonom chciwy na akcypę.

Akcyza. Rodzaj cła, opłacany nie od towarów wchodowych, ani wychodowych, ale od rzeczy na wsi zakupywanych, a w mieście spożywanych, jak od bydła na rzeź i t. p. Cła te pobierały miasta pruskie, zniesiono je konstytucyją sejmową w r. 1641. Podatek ten istniejący w Krakowie i Lwowie, zniesiony w roku 1848, na nowo zaprowadzonym został.

Akczuryno, wieś na lewym brzegu rzeki Oki, 12 wiorst poniżej miasta Kaługi. Godna uwagi z powodu kopalni węgla kamiennego.

Akefali (a bez kephale głowa). Potwory bez głów (ob.). akefaliczne księgi nazywają się dzieła, których początek zaginął, jak to ma miejsce z historyją rzymską Ammiana Marcellina.

Akefalici, to jest bezgłowcy, nie mający głowy, naczelnika. Tak się nazywali: 1) Ci, którzy na soborze Efezkim nie chcieli trzymać się ani ś. Cyrylla, ani Jana Antyjocheńskiego. 2) Kiedy w roku 482 cesarz wschodni Zenon wydał sławny Henotikon (ob.), aby pogodzić Monofizytów (ob.), z prawowiernymi, naczelnicy pierwszych, jak Mongus, patryjarcha alexandryjski, byli skłonni do przyjęcia tej formy zjednoczenia: ale surowi monofizyci odrzucali podobną dwuznaczność, odstrychnęli się od swych zwierzchników, którzy przyjęli Henotikon, i dla tego przez szyderstwo byli nazwani Akefalitami. 3) Nazywano tak jeszcze księży, którzy nie żyli pod karnością duchowną biskupa. Sobór konstantynopolitański r. 536 potępił Akefalitów.

A Kempis (ob. Tomasz a Kempis).

Akenium (orzeszek), Richard oznaczył tém nazwiskiem wszelki owoc suchy, jednoziarnowy, nieotwierający się, w którym właściwe pokrycie nasienne od ścian wewnętrznych nasiennika jest odznaczone. Owoc ten głównie właściwym jest w roślinach Zroslopylnikowych (Synanthereae), jakiemi są: oset, słonecznik, aster i t, d. Kształt i wielkość akeniów jest bardzo różna; a wierzchołek ich albo się kończy puchem, albo jest nagi, lub błonkowatym brzeżkiem zakończony.

Akenside (Marek), lekarz i poeta angielski, był synem rzeźnika, urodził się 1721 r. w Newcastle nad Tyne. W ośmnastym roku życia posłany do Edynburga dla kształcenia się w teologii, idąc za popędem skłonności, oddał się medydycynie i otrzymał w Lejdzie r. 1744 stopień doktora, poczem wrócił do Anglii i trudnił się praktyką lekarską w Northampton, Hamstead i Londynie. Po wielu przeciwnościach, doznanych z powowodu dumy, draźliwości charakteru i pedanteryi, w ostatniém miejscu dopiero doznał powodzenia; za wstawieniem się albowiem przyjaciela swego Jeremijasza Dysona, został lekarzem królowej. Zostawił kilka