Strona:PL Balzac - Kawalerskie gospodarstwo.pdf/110

kiem wypadków, z natury rzeczy bardzo rzadkich, gdzie, dla oczywistej wagi wydarzenia, sprawiedliwość zmuszona jest działać. Prokurator, pan Mouilleron, skuzynowany był z całą okolicą, zastępca zaś jego sam należał do jednej z miejscowych rodzin. Prezydent trybunału, nim doszedł do tej godności, wsławił się jednem z owych powiedzeń, które, na prowincji, ubierają człowieka na całe życie w czapkę z oślemi uszami. Zakończywszy rozprawę która pociągnęła za sobą wyrok śmierci, rzekł do oskarżonego: „Mój dobry Piotrze, sprawa jest jasna, utną ci głowę. Niech ci to posłuży za naukę!“ Komisarz policji, mianowany przez Restaurację, miał krewnych w całym okręgu. Wreszcie, nietylko religja była bez wpływu, ale i proboszcz nie miał żadnej powagi. Liberalne mieszczaństwo Issoudun, przekorne a ciemne, powtarzało mniej lub więcej komiczne anegdoty o stosunkach nieboraka ze służącą. Mimo to, dzieci chodziły na lekcje katechizmu i przystępowały do pierwszej Komunji; istniało również kolegjum, odprawiano mszę św., obchodzono regularnie święta; płacono podatki, jedyna rzecz jakiej Paryż żąda od prowincji; mer wydawał jakieś zarządzenia; ale te funkcje społeczne toczyły się przez rutynę. Tak więc, miękkość rządów zgadzała się cudownie z intelektualnym i moralnym charakterem tego partykularza. Wypadki ukażą zresztą następstwa owego stanu rzeczy, który nie jest tak wyjątkowy jakby można mniemać. Wiele jest miast we Francji, zwłaszcza na południu, podobnych do Issoudun. Los, do jakiego trymuf burżuazji doprowadził tę prowincjonalną stolicę, jest losem, jaki czeka całą Francję, a nawet Paryż, jeżeli mieszczaństwo zostanie nadal panem zewnętrznej i wewnętrznej polityki kraju.
 A teraz, nieco topografji. Issoudun rozciąga się od północy ku południowi na zboczu, wypuklającem się ku drodze do Châteauroux. U stóp tej wypukłości, utworzono niegdyś, dla potrzeb fabrycznych lub też dla wypełniania okopów w czasach rozkwitu miasta, kanał nazwany dziś Sztuczną Rzeką, który czerpie wody w rzece Théols. Sztuczna Rzeka tworzy odnogę, którą łączy się z rzeką natu-