Strona:PL Balzac - Fizjologja małżeństwa. T. 2.pdf/180

nych warunków egzystencji! Natura przypomina nam co chwila nasze istotne potrzeby; odmawia zaś stanowczo udziału w wybrykach, jakich wyobraźnia nasza szuka niekiedy w miłości. Jestto zatem ostatnia z potrzeb; jedyna, której zaniedbanie nie wywołuje zaburzeń w ekonomji ustroju. Miłość jest zbytkiem społecznym, jak koronki i drogie kamienie. A teraz, zważając ją jako uczucie, możemy w niej rozróżnić rozkosz i namiętność. Zanalizuj rozkosz. Uczucia ludzkie wspierają się na dwóch pierwiastkach: pociągu i odrazy. Pociągiem jest owo ogólne uczucie, które budzą w nas rzeczy zgodne z instynktem samozachowawczym. Odraza jest przejawem tego samego instynktu, który nas ostrzega, że jakaś rzecz może nam przynieść szkodę. Wszystko, co wstrząsa potężnie nasz organizm, daje nam wewnętrzne poczucie istnienia: oto rozkosz. Składa się ona z pragnienia, z przeszkód i z posiadania; czego, rzecz obojętna. Rozkosz to czynnik jedyny, a namiętności nasze to tylko jego odmiany, mniej lub więcej żywe; toteż, prawie zawsze, nałóg jednej wyklucza inne. Otóż, ze wszystkich rozkoszy, miłość jest najmniej żywa i najmniej trwała. Gdzie pomieścisz rozkosz miłości?... Czy w posiadaniu pięknego ciała?... Za pieniądze możesz kupić, na jeden wieczór, najcudniejsze odaliski, ale, po miesiącu, stępisz w sobie na zawsze wszelką wrażliwość. Czyżby tu grało rolę co innego? Czy może kochasz kobietę dlatego, że jest dobrze ubrana, wykwintna, bogata, że ma własny powóz, wysokie stanowisko?... Nie nazywaj tego miłością; to tylko próżność, chciwość, egoizm. Kochasz ją dla jej umysłu?... Wówczas, ulegasz może skłonnościom literackim.
 — Ależ, wtrąciłem, miłość odsłania swe skarby jedynie tym, którzy stopią swoje myśli, losy, uczucia, dusze, życia...
 — Och!... och!... och!... wykrzyknął starzec drwiąco, znajdźże mi siedmiu ludzi w każdym narodzie, którzyby poświęcili kobiecie, nie swoje życie... bo to bardzo niewiele: — cena życia ludzkiego, za Napoleona, nie podniosła się wyżej dwudziestu tysięcy franków, i w tej chwili istnieje we Francji dwieście pięćdziesiąt tysię-