Strona:PL Balzac - Fizjologja małżeństwa. T. 2.pdf/13

listów bez kontroli. Będzie miała wszystkie prawa angielskiego parlamentu; pozwolę jej rozprawiać ile zechce, przemawiać, przedkładać energiczne i stanowcze wnioski, lecz bez możności wprowadzenia ich w życie; a później... zobaczymy!
 — Na świętego Józefa!... pomyślałem w duchu, oto człowiek, który rozumie sztukę małżeństwa równie dobrze jak ja. — A później zobaczymy, szanowny panie? odpowiedziałem głośno, aby wydobyć zeń bliższe zwierzenia. Zobaczymy, iż, pewnego poranku, znajdzie się pan w równie niemądrem położeniu jak inni.
 — Za pozwoleniem, odparł poważnie, proszę mi dać dokończyć. To wszystko jest teorja; ale wielcy politycy umieją teorję tę rozwiać nakształt dymu zapomocą praktyki; sztukę zastąpienia treści formą posiadają ministrowie w stopniu jeszcze wyższym od normandzkiego kauzyperdy. Panowie de Metternich i de Pilat, obaj ludzie niepospolici, oddawna sobie zadają pytanie, czy Europa jest przy zdrowych zmysłach, czy śni, czy wie dokąd idzie, czy zastanawiała się kiedy: rzecz niemożliwa dla tłumu, dla narodów i kobiet. Panowie Metternich i Pilat z przerażeniem patrzą na ten wiek, opanowany manją konstytucyj, jak poprzedni filozofją, jak wiek Lutra reformą nadużyć rzymskiego Kościoła; bo zdaje się w istocie, że pokolenia podobne są do spiskowców, którzy idą oddzielnie do wspólnego celu, podając sobie hasło. Ale obawy ich są płonne, i to tylko miałbym im do zarzucenia; pozatem mają słuszność, iż pragną używać władzy bez przeszkód ze strony obywateli. Jakim cudem ludzie tak niepospolici nie umieli pojąć głębokiego sensu moralnego zawartego w komedji konstytucyjnej i poznać, że wysoce polityczną rzeczą jest rzucić jakąś kość do ogryzienia swemu wiekowi? Zupełnie podzielam ich poglądy na istotę panowania. Władza jest jednostką moralną, posiadającą, jak człowiek, swój instynkt samozachowawczy. Zasada tego instynktu wyraża się w trzech słowach: nic nie uronić. Aby nic nie stracić, władza musi wzrastać, lub być nieograniczoną; władza stojąca w miejscu jest żadna. Jeśli się cofa, przestaje być władzą, działa