Strona:PL Balzac - Fizjologja małżeństwa. T. 1.pdf/145

prawodawców. Przeszłość zawiera naukę, która powinna wydać owoce w przyszłości. Czyżby wymowa faktów była dla nas stracona?
 System Wschodu wymagał eunuchów i serajów; dwoistość obyczaju Francji otworzyła ranę prostytucji i głębszą jeszcze ranę naszych małżeństw: toteż, możemy powtórzyć zdanie jednego ze współczesnych, iż Wschód poświęcił ojcostwu mężczyznę i sprawiedliwość; Francja kobietę i wstyd. Ani Wschód, ani Francja nie osiągnęły celu, jaki te urządzenia winny sobie stawiać: szczęścia. Mężczyzna tak samo nie posiada miłości swego haremu, jak we Francji mąż nie jest pewien ojcostwa swych dzieci; małżeństwo nie jest warte ceny jaką trzeba je opłacać. Czas przestać topić więcej ofiar w tej instytucji, włożyć natomiast kapitał większej sumy szczęścia w nasz ustrój społeczny, stosując obyczaje i instytucje do klimatu.
 Konstytucyjna forma rządu, owo szczęśliwe połączenie dwóch skrajnych systemów, despotyzmu i demokracji, wskazuje na konieczność podobnego zespolenia dwóch zasad, które dotychczas ścierały się we Francji w pojęciu małżeństwa. Wolność, której tak śmiało domagaliśmy się dla młodych panien, stanowi środek zaradczy na ten bezmiar złego, którego źródło wskazaliśmy, odsłaniając niedorzeczności wynikające z niewoli naszych córek. Wróćmy młodości żądze i zalotność, miłość i jej niebezpieczeństwa, miłość i jej słodycze, cały uroczy świat frankońskiego rycerstwa. W tem wiosennem zaraniu życia, żaden błąd nie jest beznadziejny; małżeństwo, przetrwawszy wszystkie próby, wyjdzie z nich zbrojne ufnością, oczyszczone z nienawiści, a miłość małżeńska usprawiedliwiona zbawiennemi porównaniami.
 Przy tem przekształceniu naszych obyczajów, znikłaby, sama przez się, ohydna rana prostytucji. W tym okresie życia kiedy mężczyzna posiada jeszcze całą czystość i nieśmiałość młodości, może on, bez szkody dla swego szczęścia, zmagać się z wielkiemi i praw-