Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 543.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

kim, strojnym’: »Rusin sudanno ukłoniwszy, rzecze«, »sudamnością białej płci«, »wieśniacy (greccy) są tak sudamni«, »nogi sudannej«. Pożyczka z ruskiego? (czes. sud, ‘parzysty’,?; ruskie ssudit’, ‘pożyczać’,?). Napewno pożyczki z rus. są sudny, ‘statki, okręty’ (częste w 16. i 17. wieku: »topi sudny«), i sudzina, ‘naczynie’ (u Stryjkowskiego), z rus. sudno i (so)sud (p. sąd).

sufit, późna pożyczka z włos. soffitto, soffitta, ‘strych, strop, pułap’.

sufleta, w 16. i 17. wieku, ‘sługa szkolny, kalefaktor’, może z łac. suppeta, w tem samem znaczeniu. Co innego sufler (w teatrze), z franc. souffleur (niby ‘poddymacz’), i suflet, franc. soufflé, ‘omlet’.

suhak, sumak, ‘antylopa ukraińska’, zniekształcone z tatarskiego sajgak, sajga.

suka, suczy (sukin syn od Rusi), suczka; z innym przyrostkiem su-la (to samo znaczy), częste w 17. wieku, w Księdze Chamów: »sule wieszają«; stąd pożyczyli Niemcy narzeczowe Zule; lit. szuo (drugi przyp. szunes), pers. spa-ka (z *sva-ka), bo tak wedle Herodota »Medowie psa zowią« (a więc z tem samem -ka), ind. swan- (sun-), grec. kyōn (drugi przyp. kynos), łac. canis (z *cvanis), niem. Hun-d; nazwę samca zastąpili Słowianie psem. U Łotwy jest i z odmienną gardłową: kunia, ‘suka’. Lidyjski Kandaules: »psa dusi«. Lit. sz-, słow. s-, zamiast gardłowej podniebiennej. Austrjackie Zauk, pożyczka z suka.

sukman(a), ‘siermięga’, z tureckiego.

sukno, suknia, sukienka; sukiennice (‘gdzie sukna sprzedają’, niem. Tuchlauben); od sukania, ‘nawijania nici’ (znanego u nas w 15. wieku: »Marja sukała jedwabiem«, Rozmyślanie); »sukać albo obracać«, r. 1500, sukadło, ‘wijadło’, r. 1500; jedynie na Rusi ocalało pierwotne skat’, sku, skań, ‘tkanina’, a jest i częstotliwe sykat’. Prasłowo; lit. sukti, ‘kręcić, nawijać’. Nazwę sukni przejęli w średniowieczu Romani, a od nich Niemcy, suckeny (i buty nosili à la Poulaine, ‘po polsku’). U wszystkich Słowian tak samo.

sukrwica, ‘ropa ze krwią’, w 16. i 17. wieku; su- = są-, ‘ze’ (p.), por. sumienie.

sulica, ‘spisa’, p. sunąć, suwać; oczekiwalibyśmy: sudlica; może to więc pożyczka z ruskiego, jak rohatyna; u Czechów sudlice.

sulnica, »albo flasza, łagwica«, r. 1530, sulak, ‘garnek’, narzeczowe; słowień. sul’, ‘garnek’.

*suł, w nazwach: Sulisław, Sulmierzyce, herb Sulima; cerk. sulij, ‘lepszy’ (drugi stopień do »dobry«, jak łuczij lub unij); inne a raczej to samo suł- w posuł, ‘kuban’, od *sulić, ‘obiecywać’, co w ruskiem ogólne, niby od ‘słania’, ‘obsyłania’ (p. słać, poseł) nazwane; sulij łączą z goc. sēls, ‘dobry’.

sułtan, tytuł; dopiero od 16. wieku przywłaszczył go »carz« turecki po egipsko-arabskim sołdanie, ‘panie, zwycięzcy’; jeszcze »Janczar« polski zna tylko sołdana - kalifa w Kairze panującego.

sum, nazwa ryby, dawniej i som; Stanko tę rybę i wielżą, z niem. Wels, nazywa; sumiasty (wąs); prasłowo; cerk. som (tak samo na całym Bałkanie i u Rusi), lit. szamas; brak dalszych odpowiedników, jak u nazw rybich.