od łac. pedes, ‘nogi’; »uderzyć w pedę«, ‘uciekać’, u Mączyńskiego 1564; ale w Historji Trojańskiej z 1563 r. zamiast »w pedy« czytaj »w pędy«. Natomiast pedel z niem. Pedell, z łac. bedellus, franc. bedeau, niem. Büttel. Pedant, słowo europejskie, wkońcu z grec. paideuō, ‘wychowywam’, od czego i pedagog (dosłownie ‘dzieciowódca’).
peleryna, ‘zarzutka (pielgrzyma)’, z franc. pèlerine od pèlerin, ‘pielgrzym’, z łac. peregrinus; około r. 1500, u Biernata Lubelczyka, zdejmują z ubogiego palerzynę, co a wzięła może od włos. pallio, łac. pallium, ‘płaszcz’.
pełny, pełnić, pełnia, z licznemi złożeniami (por. zupełny) i zdrobniałemi, jak pełniutki itp. Prasłowo; u wszystkich Słowian tak samo; lit. piłnas, ‘pełny’, prus. pilnan, ‘całe’, ind. prāna- i purna- (z naszą wokalizacją), ‘pełny’, łac. plēnus, niem. Fülle, voll, goc. fulls, od pnia znaczącego ‘pełnić’, t. j. ‘nalewać’ (nasze dawne pełna, t. j. ‘puhar pełny’, co wychylić należało); lit. pilti, ‘nalewać’, ind. prnati, grec. pim-plēmi (zdwojone; pleios, ‘pełny’, u Homera), łac. pleo, ‘napełniam’ (por. nasze komplet i suplent, franc. suppléant z łac. supplere, ‘dopełniać’).
pełzać, spełzły; wyjątkowo i pełgać, co częściej w innem znaczeniu, o ‘pełgającym, migocącym ogniu’. Prasłowo (cerk. rus. połzat’) o trojakiej wokalizacji: pǔłz-; pełz- (nasze plozę); połz- (nasze płozy i płazy, p.); brak go w litewskiem; zestawiają z niem. Felge, ‘brona’, itp. Dwojakość, z i g, nie razi, bywa częściej.
pendzel, pisany i pęzel, z niem. pensel, dziś Pinsel, z łac. penicillus, pinsellus; w słowniczku z 1500 r. pinzel.
pensja, pensjonat itd., z franc. pension, pensionnat, pensionnaire, z łac. pensio; por. piąć.
perć, ‘ścieżka stroma’, podhalskie; słowo prasłowiańskie; u nas może pożyczka z słowackiego, nasze rodzime słowo p. pierzeja; serb. prt, prtina, bułg. prtina, ‘wydeptana w śniegu drożyna’, czes. prt, małorus. pert’, ‘ścieżka’; przyrostek -t’ do pier-; pertać, pertnąć, ‘trącić’, kopyrtnąć, tu może również należą (?).
perduta, »jajko na perdutę« (jak niem. verlorene Eier, t. j. ‘zgubione’), z włos. perduto, ‘zgubiony’.
perka, ‘flądra’, z łac. perca; perkal, franc. percale; perkołab, purkołab itd., rumuński ‘urzędnik, starosta’, z niem. Burggraf, poprzez węg. porkolab.
perkaty, o ‘nosie zadartym’, od pyrkania.
perła, dawniej, jeszcze i w 16. wieku, pierła; perełka, perłowy, perlić; europejskie, z łac. perula, pilula.
pertyka, ‘pręt mierniczy’, włoskie pertica.
peruka, z niem. i franc. perruque, z grec.; u Czechów paruka, z włos. parrucca, parrucchiere, ‘perukarz’.
perz, perzyna, ‘żarzewie’, zaperzyć się, ‘zaczerwienić się, rozognić’, słowień. zapiriti se, węg. pernye z perina (ich pirol itd., ‘czerwony’, chyba nie stąd?); prasłowiańskie, a raczej prasłowo: grec. pyr, ‘ogień’, umbryjskie pīr, niem. Feuer (dawne fuir), itd. Ale jest i drugie perz, ‘chwast’: »rola ostem i perzem zarasta« (e twarde z y, pyrz). Są to dwa zupełnie odmienne słowa: perz, ‘chwast’, z pyro, prasłowa dla ‘pszenicy’ (p. Zboże); perzyna, czes. pýr(z), ‘żar’.
pestylencja, ludowe pasztalańca
