(cerk. klicz, rus. klik, ‘krzyk’, kliczką psa wołają, klikusza, ‘kobieta histeryczna’), a w nazwach miejscowych mamy Dziewoklucz, zamiast dawnego Dziewoklicz (o ‘krzyku gwałconej’), i Żaboklicz. Por. lit. klykti, klykauti, o wszelakiem ‘kwiczeniu’, krykszti, o ‘wrzasku’. Z licznych odpowiedników w dalszych językach (z nagłosowem s-, z g zamiast k końcowego, np. grec. krigē, ‘kaczka’, staro-angiel. scrie, ‘drozd’) najciekawsze byłoby łac. crimen (stąd nasz kryminał), ‘gonienie z krzykiem za złoczyńcą na gorącym uczynku’ (nastojcie! p. niestety; ceter).
krzynów, ‘misa’, przestarzałe już w 16. wieku; około r. 1500 »korczak albo krzynów« tłumaczy łac. ‘discus’; p. skrzynia; por. krzynica (p. krynica). U innych Słowian zamiast krzynowu wyłącznie krin, okrin, krinica, o ‘dzbanie’ i ‘misie’. Okrzynek, Stanko r. 1472, o ‘pokrzywie’, zamiast okrszynek, bo on i odcinek zarazem daje, więc to nic do krzynowu nie ma.
krzywy, krzywo w licznych złożeniach: krzywonos (nazwa ptaka; przejęły narzecza niemieckie: Krinitz, jak nazwy szczygła i czyżyka), krzywousty, krzywoprzysiężca; krzywić i krzywić się, wykrzywiać; »on mi krzyw«, ‘winien’, stałe w 15. do 17. wieku; krzywaźń (w nazwach herbowych), krzywizna; krzywda (jak prawda), krzywdzić i krzywdować (sobie); krzywda i ‘wina’, ‘skarga’. Lit. kreiwas, ‘krzywy’, kriwis, o ‘krzywym człowieku’. W innych językach łac. curvus, ‘krzywy’ (stąd kurwatura biskupia), i grec. korōnē (stąd korona, właściwie coś ‘zakrzywionego’). Z własnych urobień por. krzywota w biblji (‘krzywda’), krzywula i krzywuła, o ‘pastorale’ (‘kurwatura’), krzywulec, krzywulasy, o ‘piśmie krzywem’. Lit. kriwule ‘laska obrzędowa (obsyłająca lud, na święta i wiece)’, ale mniemany arcykapłan krywe krywejto należy do wymysłu, jak wajdeloci i t. p. U wszystkich Słowian tak samo: cerk. kriw, kriwda, kriwiti, rus. kriwoj, ‘jednooki’, serbskie itd. kriwogled, ‘zyz’; przyrostek -w, pień krei-, ten sam co w krzynów, skrzynia, kr(z)ynica. U Czechów, jak u nas; krziw komu býti, ‘krzywdzić kogo’.
krzyż, »na krzyż«, krzyże (w plecach); krzyżyk (o ‘dziesięciu latach’, »piąty krzyżyk, 40—50 lat’); krzyżowy (krzyżówka, o ‘pieczeni’); krzyżować, ukrzyżować; krzyżewnik, później krzyżownik, to samo co dziś krzyżak (z licznemi urobieniami: krzyżactwo i i.); krzyżowiec z wyprawy krzyżowej, ‘krucjaty’ (węgierscy kurucy, ‘chłopi zbuntowani’, z krucjaty na Turków). Pomijam złożenia liczne lekarskie. Cerkiewne kryż i kriż, niegdyś ogólne, znaczą dziś tylko ‘krzyż’ (katolicki) u Rzymian, gdy w obrządku wschodnim późniejsza, przeniesiona (p. chrzest) nazwa krest, krst, panuje; kryż, kriż, z łac. cruce(m), od crux, staroniem. krūzi, kriuze, ‘Kreuz’, nie zwykłą drogą na Niemce, lecz, jak ż dowodzi, za pośrednictwem romańskiem (podobnie jak: żyd, kależ z łac. calicem, ‘kielich’, żupan z jupa, żak z diak), może weneckiem. U wszystkich Słowian tak samo: czes. krzíż, krziżmo, ‘na krzyż’, i t. d. Ale małorus. kryżka medu, ‘plastr miodu’, poczekryżyty, ‘pokrajać’, do krygi = kręgu.
krzyżmo, ‘olej święcony (przy chrzcie)’, ‘płótno lub koszulka dla chrześniaka’; krzyżmał, ‘naczynie
