dźwiękonaśladowczego o ‘turkocie, tarkocie wszelakim’; por. hurm.
hurm, dziś hurma; hurmem, dziś hurmą; ‘trzask’, ‘ścisk’, ‘kupa’; »będzie taki hurm od nich trąc się między sobą«, Janczar (w czeskim tekście: hrzmot), »z trzaskiem a hurmem wielkim«, »wielkim krzykiem hurmem«; ale także: »zebrawszy się hurmem szli«, Janczar, »hurmą wyciągnęli«, Leopolita; oba znaczenia w 17. w.: »okrzykiem albo hurmem wojują kozacy, 1649 r., »w takim hurmie ludzi«, »prowadzą hurmem do pokoju«; dziś tylko o ‘natłoku’; od nas(?) na Ruś (hurba, toż co i hurma, używa się, jak hurman, i o ‘bryle’).
hurt, dziś głównie hurtem, hurtownik, o ‘kupczącym en gros’, pierwotnie o ‘stadzie owiec, a raczej o jego przenośnej oborze’; »hurtować pole«, ‘gnoić trzodami, bydłem’; od nas na całą Ruś, a do nas z niem. Hürde, Schafhürde, dawne hurt, o ‘oborze nocnej dla owiec’.
husarz, husarski; dziś huzar, huzarski, wedle europejskiej postaci słowa; u nas dawniej i usarz, usarski; z węg. nazwy ‘konnicy’, co od słowiań. chąsa (p.; Węgrzy nie znają ch, zastępują je zawsze przez h), ‘rozbój’, poszła, w 16. wieku przejęte.
huspenina, uspanina, u Reja i i. w 16. wieku, ‘zulc, galareta’, z czes. huspenina.
hustem, ‘gęsto’, ‘obficie’, jest i chustem; »krew się hustem cedzi«, »hustem leje po ziemi«, »krew lał chustem«, w 17. wieku; czechizm, hustem; tak samo: »gaje huszcze« (‘gęszcze’), z czes. housztie; są i inne pożyczki w 16. w.: »dochody huste«, »dają chleba husto, kiedy zębów pusto«.
huśtać, huśtawka (odmienne postaci: hujdać i hojdać, hujdawka), od wykrzyku huś, hoj, mieniającego się i z ch-, chojdać, chojda, o sokole, Potocki.
huta, hutnik, jak i w czeskiem, od nas na Ruś; z niem. Hütte, hutte, Glashütte, ‘huta szklana’; niem. prasłowo od pnia, od którego może i nazwa ‘domu’, Haus, p. chyż; niby ‘okrycie’, ‘schowek’.
huzno, huzica, ‘kuper’, w 17. w., ruskie, p. guz.
hycel, ‘oprawca’, z niem. narzeczowego (śląskiego) Hitzel; toż i u Czechów; jest i hecel, w 16. w.
hycnąć, hycać, ‘skoczyć’, od okrzyku hyc, jak hoc.
hydzić, ‘brzydzić’: »żaden się nim nie hydził«, »do ludzi (go) hydząc«; hyd, hydki, hydny tylko w złożeniu z o-: ohyda, ohydny; polska to postać oboczna do pierwotnego gyd-, czes. (zd zamiast d, jak nieraz) hyzd, ohyzda, ‘ohyda’, hyzditi, ‘łajać’ (u nas narzeczowe gizd, gizdawy, o ‘brudzie’ i ‘brudnym’), małorus. hyd, hydkij, hydnyj, hydyty sia, ‘brzydzić się’; na Bałkanie gizd odwrotnie ‘piękność’ oznacza, »gizdawa diewojka«, ‘ładna’, gizdati (serb. słowień. bułg.), ‘ozdabiać’, słowień. gizdaw, ‘pyszny’; rozwój znaczeń w odwrotnym kierunku, jak np. przy gardzić (p.).
hyl, ‘miejsce odkryte’, hel, Hela.
hymn, dawniej i hymna, ‘pieśń kościelna’, z łac. grec. hymnos nieznanego początku (wraz z okrzykiem godów weselnych: hymen hymenaje!).
hynszt, hinszt, ‘ogier’ i ‘wałach’ (nieraz wymieniają się podobne nazwy!), czes. hynszt z niem. Hengst;
