Strona:PL Adam Próchnik - Ku Polsce socjalistycznej dzieje polskiej myśli socjalistycznej.pdf/18

z najczynniejszych działaczek socjalistycznych, ale równocześnie należy do rzędu najwybitniejszych teoretyków marksizmu. Brała ona udział zarówno w ruchu polskim, jak i niemieckim, i większość jej prac, zwłaszcza teoretycznych, wyszła w języku niemieckim, ale nie można jej pominąć przy dziejach myśli socjalistycznej w Polsce, gdyż niektóre z jej poglądów były ściśle z Polską związane. Odznaczała się ona głęboką wiedzą ekonomiczną i wielkimi zdolnościami analitycznemi, i obok Krzywickiego można ją zaliczyć do tych teoretyków, którzy najściślej należą do szkoły marksowskiej, którzy najmniej od niej zbaczają, aczkolwiek jej interpretacja marksizmu budzić może nieraz wątpliwości. Stojąc w obronie czystego marksizmu, walczyła z prądem t. zw. rewizjonistycznym, którego głównym teoretykiem był Bernstein. Bernstein przerzucał punkt ciężkości z celu na drogę (ruch jest wszystkiem, cel niczem) i kładł główny nacisk na politykę zdobywania reform. Róża Luksemburg staje w obronie rewolucyjnych tendencyj marksizmu i w książce p. t. „Socjalna reforma czy rewolucja“ rozprawia się w cięty sposób z rewizjonizmem. Należy ona do lewego skrzydła socjalnej demokracji i reformizm dostrzega nie tylko w rewizjoniźmie, ale w taktyce oficjalnego kierownictwa niemieckiej socjalnej-demokracji, które hołdowało czystemu marksizmowi. Domaga się ona wciąż, aby ruch masowy i potężne organizacje stworzone przez socjalną demokrację niemiecką zostały wyzyskane dla rewolucyjnej walki klasowej, a zwłaszcza dla przygotowania strejku powszechnego. W walce z ewentualną wojną stawia ona hasło przemienienia wojny imperjalistycznej w wojnę domową, rewolucję. Pod wielu więc względami przygotowuje ona podstawy teoretyczne bolszewizmu. Były jednak i poważne różnice. Wyobrażała ona sobie rewolucję, jako rezultat dojrzałych do przewrotu gospodarczego warunków społecznych, i w najwybitniejszem swem dziele teoretycznem p. t. „Akumulacja kapitału“ (wydanem w r. 1913) budując teorję imperjalizmiu, uznaje ona, że objektywnym kresem rozwoju kapitalizmu jest zanik krajów niekapitalistycznych, na rachunek których kapitalizm się rozwija. A dalej pojmuje ona dyktaturę proletarjatu, jako rodzaj demokracji proletarjackiej.
 Jeżeli walka z reformizmem określa jej główną rolę w niemieckim ruchu socjalistycznym, to w polskim ruchu socjalistycznym rola jej polega na walce z hasłem niepodległości. W wydanej w r. 1897 dysertacji doktorskiej p. t. „Rozwój przemysłu w Polsce“ i w szeregu innych prac dowodzi ona, że poszczególne dzielnice Polski, w których przemysł rozwinął się dopiero wszak po upadku państwowości polskiej, są pod względem gospodarczym ściśle związane z krajami zaborczymi, są do nich „organicznie wcielone“, że przemysł Królestwa Polskiego jest zależny od rynków wschodnich, i że oderwanie się tych ziem od Rosji byłoby sprzeczne z prawam i rozwoju ekonomicznego, a zatem niemożliwe.
 Z pośród pisarzy socjalistycznych, dzielących poglądy Róży Luksemburg, można wymienić Juljana Marchlewskiego.
 Przeciw poglądom Róży Luksemburg wystąpił jeden z najwybitniejszych marksistów polskich Kazimierz Kelles-Krauz. I on również brał czynny udział w ruchu socjalistycznym i należał do grona teoretyków