oddziałał na niego Lassalle. Zgodnie z nim propaguje utworzenie w Polsce odrębnej partji robotniczej, a czyni to na kilkanaście lat przedtem, nim partja taka powstała. W ten sposób przerzuca on pomost między utopijnym a nowoczesnym socjalizmem. Zgodnie również z Lassallem przedstawia om stosunek kapitału do pracy i przyjmuje jego żelazne prawo płacy, wedle którego robotnik otrzymuje tylko taką płacę, która wystarczy zaledwie na utrzymanie się przy życiu, a zatem w ustroju kapitalistycznym nie może poprawić swego położenia. Lassalle wyciągał z tego wniosek, że robotnicy powinni tworzyć własne warsztaty pracy i żądać na nie kapitałów od państwa. Odrzucał on bowiem ideę „samopomocy“, szerzoną przez burżuazyjnych ekonomistów, którzy chcieli by robotnicy sami składali na te cele fundusze, gdyż żelazne prawo płacy wykluczało możność oszczędzania przez robotników. Limanowski również zwalcza zasadę „samopomocy“, ale w polskich warunkach miało to inne znaczenie. Samopomoc, którą atakuje Limanowski, to pogląd, że robotnicy sami mogą sobie pomóc, bez organizacji. Limanowski nie tylko propagował tworzenie orgamizacyj politycznych robotników, ale również gorąco oświadczał się za spółdzielczością, popadał więc w pewną sprzeczność z żelaznem prawem płacy. Limanowski, również w zgodzie z Lassallem, nie był w swych poglądach filozoficznych materjalistą, i rozwój społeczny wyprowadzał z rozwoju idei. Zawsze podkreślał też idealizm dążeń socjalistycznych. Limanowski łączył swój socjalizm z ideą niepodległości. Od utopistów różnił się tem, że nie uważał reformy społecznej tylko za środek pociągnięcia mas ludowych do walki o niepodległość, ale przyznawał socjalizmowi odrębną wartość, jako dążeniu do sprawiedliwości społecznej. Niewyprowadzał jednak również niepodległości z ogólnej platformy socjalistycznej. Socjalizm i niepodległość były to dla niego dwa hasła odrębne, łączące się w sposób dość mechaniczny w dziedzinie idei ogólnoludzkiej sprawiedliwości. Pierwiastki utopijne i idealistyczne tkwiące w Limanowskim, nie przeszkodzą mu jednak uczestniczyć potem razem z zwolennikami nowoczesnego socjalizmu i materjalizmu historycznego w polskim ruchu socjalistycznym.
Podstawą nowoczesnego socjalizmu w Polsce jest marksizm. Twórczość naukowa Karola Marksa i podstawy, które on dał socjalizmowi, stały się u nas, jak i wszędzie podłożem rozwoju masowego ruchu socjalistycznego. Filozoficzną i socjologiczną podstawą tego światopoglądu jest materjalizm, rozumienie świata jako rozwoju materji w łańcuchu bezustannych sprzeczności, i rozumienie historji jako rezultatu rozwoju warunków gospodarczych i wytworzonych przez nie różnic klasowych. Ekonomiczną podstawą jest teorja wartości, której miarą jest praca, i nadwartości, czyli wartości dodatkowej, stanowiącej zysk kapitalisty i źródło rozpętania walk klasowych. Walki te przybierają charakter walki politycznej, o zdobycie władzy w państwie. Rezultatem tych walk jest socjalizm, uspołecznienie narzędzi pracy i powstanie na tej
