Strona:PL Adam Próchnik - Ignacy Daszyński życie praca walka.pdf/61

 Dnia 3 października 1917 r. przemawiał w parlamencie przeciw polityce niemieckiej rabowania żywności z ziem polskich i przeciw nadużyciom cenzury wojennej. Z końcem 1917 r. udało mu się dostać do Warszawy. Odbył tam konferencję z Radą Regencyjną i Kucharzewskim, jej premjerem, i starał się ich skłonić do żądania przedstawicielstwa w mających toczyć się w Brześciu rokowaniach z rewolucyjnym rządem rosyjskim. Nie dało to rezultatu.
 Gdy wrócił do Wiednia był na audjencji u cesarza Karola i odmalował zakłopotanemu monarsze obraz nadużyć i ucisku w niemieckiej okupacji. Dnia 22 stycznia 1918 r. przemawiał w parlamencie. Stawiał sprawę jasno. O stosunku do Austrji oświadczył: „Chcemy żyć w bardzo wielkiej przyjaźni z tem państwem, ale chcemy polskiego państwa i chcemy jako Polacy, jako polska część, przejść do niepodległej, zjednoczonej Polski“. Z ław niemieckich padł okrzyk, że Niemcy uratowały Polskę. Daszyński odparł: „Jeżeli, powiedzmy, wpadłem w wodę, a przychodzi wybawca i wyciąga mnie z wody, ale mnie nie chce puścić, lecz przetrzymuje mnie i mówi: uratowałem cię, będziesz teraz moim niewolnikiem i będziesz mi służył — to ja się modlę do Boga: niech on mnie już dłużej nie ratuje… Uratowano nas w ten sposób, że teraz rozlega się w całym kraju krzyk wygłodzonego ludu: Dosyć ratowania!“ — i zawołał na końcu: „Precz z okupantami! Znieść okupacje równolegle z rosyjską demobilizacją! Rzeczywiste samostanowienie polskiego ludu na podstawie Sejmu, przygotowanego przez powszechne głosowanie ludowe!“
 Zawarcie pokoju brzeskiego wywołało burzę w całej polskiej opinji. Ugodowcy musieli umilknąć. „Objąłem w tych dniach moralną komendę nad Kołem przy powszechnej na to zgodzie“, pisze Daszyński. Ułożył ostry protest Koła. Odmówił wszelkiej rozmowy w tej sprawie z min. Czerninem, a jednemu z dyplomatów oświadczył wprost: „Powiedz pan cesarzowi, że przez taką politykę straci koronę“. Zorganizował akcję protestacyjną i wspaniale udany manifestacyjny strajk powszechny. Dnia 20 lutego 1918 r. przemawiał w parlamencie: „Odpowiedzią naszą, oświadczył, będzie wyciągnąć stąd dwie nauki: że nie wolno w przyszłości sprawy narodów łączyć z interesami dynastji i że dnia 9 lutego 1918 r. zgasła gwiazda Habsburgów na polskim firmamencie“. Wresz-