Podobnie było z inicjatywą zwołania sejmiku województwa kaliskiego na 1 września. Szlachta kaliska, mając poczucie słabej orientacji w sytuacji wewnątrzpolitycznej, oburzała się na swego wojewodę Kaspra Zebrzydowskiego, oskarżając go o zaniedbanie obowiązków senatora wobec województwa, dotyczących informowania na bieżąco szlachty o wydarzeniach politycznych kraju[1]. Zmusiło to wojewodę do zwołania zjazdu szlachty kaliskiej w Pyzdrach. W tym wypadku więc przyczyną zwołania tego zjazdu była konieczność uzyskania informacji o aktualne sytuacji politycznej państwa. Z drugiej strony nasuwa się wniosek, że szlachta kaliska widziała konieczność zwoływania zjazdów przez senatora swego województwa. Ta sama szlachta w kilka dni później, 8-10 września 1572 roku, zjechała do Środy na wspólne narady ze szlachtą województwa poznańskiego.
W tym czasie, gdy w Wielkopolsce mamy do czynienia ze zjazdami przyjmującymi formę sejmiku, w Małopolsce nadal zawiązywane były konfederacje. 11 września 1572 roku przez senatorów, szlachtę i miasta została zawiązana konfederacja w województwie sandomierskim[2]. Miejscem obraz tego zjazdu była Pokrzywnica. Wprawdzie wcześniej, zaraz na początku bezkrólewia, zawiązana została z inicjatywy senatorów wspólna konfederacja województw krakowskiego i sandomierskiego w Krakowie, ale w myśl organizatorów tego zjazdu miała mieć ona charakter ponadlokalny, i rzeczywiście znaczenie jej i zasięg polityczny wykraczał poza wspomniane województwa. Źródła pozostałe po partykularnej konfederacji sandomierskiej w Pokrzywnicy wskazują na fakt, iż szlachta tego województwa miała pretensje do swego wojewody, Piotra Zborowskiego, że nie zwołał konfederacji osobnej dla tego województwa. Wojewoda w uniwersale wydanym już po obradach zjazdu tłumaczył się, że prawo nie przewidywało tego typu zjazdów: „(…) a iż wiem, że u niektórych tego województwa w podziwieniu było, żem żadnej wszystkiego województwa konwokacji osobnej po króla Jmci pana naszego zejściu nie uczynił, w tym każdemu, kto tego potrzebuje sprawę dawam, naprzód, iż to nie jest w prawie opisano, i owszem pod tym czasem interregnim zda się to wielom być nad zwyczaj i praw starodawne”[3]. Analiza źródeł pozostałych po tym zjeździe, prowadzi do kilku wniosków: szlachta województwa sandomierskiego uważała, że inicjatywa zwołania konfederacji należy do wojewody, i że powinna być zawiązana nie tylko w imieniu szlachty województwa, ale także i miast. Uzasadnienie prawne, na którym opierali zwołanie tego zjazdu, znajdowali, podobnie jak inne konfederacje z tego okresu, w konfederacji z Nowego Miasta Korczyna z 1438 roku[4].
- ↑ S. Orzelski, Bezkrólewia, s. 7.
- ↑ B.Czart., 80, k. 323-326: „Confederatio Terrae Sandomiriensis”, 11 września 1572.
- ↑ B.Czart., 80, k. 327: „Uniwersał wojewody sandomierskiego [Piotra Zborowskiego] do szlachty ziemi sandomierskiej”, 13 września 1572.
- ↑ B.Czart., 80, k. 323: „Confederatio Terrae Sandomiriensis”, 11 września 1572.
