urzędowego w przytoczonem już wyżej dziele „Handbuch des Grundbesitzes“; w jaki sposób własność mniejsza i drobna rozdziela się między obie narodowości, o tem istnieją właściwie tylko domysły, opierające się na ogólnikowem, szacowaniu według powiatów. Taką wartość tylko ma też graficzny obraz stosunków, umieszczony na str. 212, według mapki, opracowanej przez dr. E. Stumpfe w jego dziełku „Polenfrage und Ansiedlungskommission“, Berlin, 1902. Z wielką pewnością można tylko twierdzić tyle, że conajmniej połowa ziemi znajduje się w rękach niemieckich.
Próby obliczeń ogólnych, robione ze strony polskiej, w cyfrach szczegółowych, ale, jak już zaznaczono, nie mających pretensyi do zupełnej ścisłości, dały pod koniec w. XIX wyniki następujące:
| Polska wielka własność ziemska wraz z dobrami kościelnemi ..... |
2,409,359 | morg. | magd. | |
| Polska drobna własność ziemska .. | 2,992,958 | „ | „ | |
| Własność | polska ogółem .. | 5,402,317 | „ | „ |
| Niemiecka wielka własność ziemska wraz z królewszczyznami i własnością rzą- dową ........... |
4,392,912 | „ | „ | |
| Niemiecka drobna własność ziemska .. | 1,496,479 | „ | „ | |
| Własność | niemiecka ogółem . | 5,879,391 | morg | magd. |
Nie znając dokładnie teraźniejszego stanu posiadania, tem mniej możemy obliczyć ściśle, o ile w czasach ostatnich stosunek przesunął się na korzyść lub niekorzyść ludności polskiej. Żadnej wątpliwości nie ulega, że od chwili przyłączenia tych ziem do państwa Pruskiego, polska własność ziemska zmniejszyła się o kilkadziesiąt procent. Co do lat ostatnich zestawiamy kilka obliczeń, z powyższemi zastrzeżeniami co do ścisłości, dodając, że cyfry z roku 1880 polegają na obliczeniach Eugeniusza Bergmanna i Fryderyka Neumanna w dziełach: „Zur Geschichte der Entwickelung deutscher, polnischer und jüdischer Bevölkerung in d. Prov. Posen, seit 1824“ i „Germanisirung oder Polonisirung“; cyfry z r. 1892 zaś na obliczeniach Stefana Komornickiego w dziele „Zabory i kolonizacya niemiecka“.
