Strona:Niewiadomska Cecylia - Legendy, podania i obrazki historyczne 14 - Kościuszko - Książę Józef.djvu/27

mieszczanie bardzo mądre książki, i tak jak w Polsce Konarski, Leszczyński, Staszyc, dowodzili, że szkodliwem jest liberum veto i elekcja, że ludowi należy dać wolność i ziemię, — tak samo i we Francji dowodzili wielcy pisarze, że prawa są niesprawiedliwe, że wszyscy ludzie są braćmi i powinni mieć prawa równe; że król, jako człowiek, musi być omylny, więc nie powinien rządzić, jak mu się podoba, lecz stosować się do konstytucji, t. j. ustawy, zabezpieczającej każdemu swobodę, a krajowi mądry porządek. Ten porządek i prawa ustanawia zgromadzenie narodowe, rodzaj sejmu, złożonego ze szlachty i mieszczan.
 Książki te chętnie czytano we Francji, a nawet w całym świecie, i przyznawano im słuszność. Trzeba było tylko mądrego króla, któryby podług nich kazał ułożyć konstytucję i zaczął rządzić sprawiedliwie.
 Tymczasem po Ludwiku XIV (za Sobieskiego), który przez ciągłe wojny tak strasznie kraj zniszczył i tyle zmarnował pieniędzy, i Ludwiku XV (mężu Marji Leszczyńskiej), który się tylko bawił i zaciągał długi, aby wyrzucać pieniądze na zbytki, — wstąpił na tron Ludwik XVI (wnuk Ludwika XV i Marji Leszczyńskiej), człowiek dobry, łagodny, ale nie rozumiejący, czego kraj potrzebuje, i co zrobić trzeba.
 W skarbie zastał pustki, długi ogromne, a niema ich czem płacić, bo podatki naprzód wybrane, — co tu począć?
 Sam sobie rady nie da. Postanowił zwołać Zgromadzenie Narodowe, jak to było w zwyczaju