Strona:Niewiadomska Cecylia - Legendy, podania i obrazki historyczne 09 - Królowie obieralni.djvu/28

wszelkie dokumenty: umowy, świadectwa, zobowiązania i t. p. bez najmniejszego porządku i ładu. Było ich tam tysiące, a trafić do niczego niepodobna, i nieraz w ważnych sprawach wynikały stąd wielkie przykrości. Mówiono i radzono o tem, że trzeba to uporządkować raz gruntownie, lecz nie było człowieka, któryby mógł i chciał się tego podjąć.
 Cierpliwie i wytrwale zabrał się młody Zamoyski do pracy: — odczytywał każdy papier i wyznaczał mu odpowiednie miejsce podług daty i treści.
 Po trzech latach pracę ukończył: dokonał ważnego dzieła, a przytem sam też skorzystał niemało, gdyż poznał doskonale sprawy państwa, i nikt się z nim nie mógł równać pod tym względem.
 Nic też dziwnego, że po śmierci króla podczas pierwszej elekcji ważną odegrał rolę i bardzo się przyczynił do wyboru Henryka Walezjusza.
 Znany już przedtem, jako znakomity mówca, wsławił się jeszcze więcej świetnem przemówieniem w Paryżu do obranego monarchy, w którem odmalował mu poważnie i szlachetnie przyszłe jego obowiązki.
 Wiemy, iż zawiódł się na Walezjuszu, olbrzymie jednak pole pracy i zasługi otworzyło się przed nim, gdy znów dzięki jego pomocy, na tronie polskim zasiadł mądry Stefan Batory.
 Prawie od pierwszego spojrzenia ocenił Batory wielką wartość Zamoyskiego, a potrzebując w nieznanym sobie jeszcze kraju rozumnego i życzliwego pomocnika, mianował go kanclerzem, a przez to nierozdzielnie przywiązał do swojej osoby.