Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/87

blaskiem patryarchalne nasze zwyczaje i obyczaje, wstydząc się swéj prostoty, zrzucały w naśladownictwa szale skromne szaty cnoty, a zaczęły przybierać wolniejszy krój zmysłowości i wyuzdania. Reforma ta nie przyszła wszakże do skutku bez walki, duch obywatelski stanął naprzeciw cudzoziemskiéj szarlataneryi, ofiarność i poświęcenie broniły się przeciw egoizmowi, hart duszy i ciała uderzył na zniewieściałość, a prawość poszła w zapasy z podłością, — i walka zacięta trwała długo, z któréj, niestety! cnoty nasze i zwyczaje nie wyszły bez ciężkiego uszczerbku.
 Duch obywatelski, w ostatnich czasach istnienia Rzeczypospolitéj przez wychowanie domowe opuszczony, byłby zaginął, gdyby wychowanie publiczne nie było go podtrzymywało. Znaném jest powszechnie w ostatnich chwilach cierpień i bólów naszéj ojczyzny rozpasanie tych sfer, które hołdowały cudzoziemskiemu wychowaniu, zabójczemu dla ducha obywatelskiego i pracy, — pocóż je dawno już w proch rozsypane dzisiaj wywoływać?! czy po to, aby bezsilne jego cienie, przesuwając się przed naszą wyobraźnią, napełniały nas odrazą i dla strasznéj nauki potomności na nowo ohydne zaczynały życie? Rzućmy zasłonę na tę smutną kartę dziejów, przebaczmy tym, którzy zgrzeszyli, aby i nam Bóg grzechy nasze odpuścił, a zobaczmy natomiast, czy wychowanie domowe teraźniejsze lepiéj, wywięzuje się z swego zadania, niż dawniejsze.
 Jeżeli uszlachetnienie natury człowieka i pomnożenie jego szczęścia ma być pierwszym celem dobrego wychowania, tedy nie podlega wątpliwości, że zbadanie sił wychowańca, — przez które on jak najwyżéj wznieść się nad zwierzęcość a przez to uszczęśliwić się może, — najpierwszém wychowania powinno być usiłowaniem. Aby zaś ten cel osięgnąć, znajomość natury