Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/85

kształceniem serca, ile rozwijaniem umysłu i wzbogacaniem wiedzy; utrzymanie zasad, zaszczepionych wychowaniem domowém, zależy od kierunku, jaki sobie szkoły wytknęły i według niego utrwalają je lub znoszą.
 Bóg złożył w duszy rodu ludzkiego słabą iskierkę przyszłego światła, lecz czy z téj iskierki buchnie płomieniem żywioł niszczący i strawi wszelkie pierwiastki najszlachetniejszych popędów, czy téż roznieci się z niéj ognisko cnót oświecających drogi do prawdziwego szczęścia, to tylko od ręki kierowniczéj zawisło.
 Wychowanie domowe za czasów Rzeczypospolitéj pod patryarchalném Ojców okiem surowe było co do formy, ale rozumne co do rzeczy a błogie co do skutków. Panująca owemi czasy w pełnéj sile wiara przyświecała pielgrzymce na drodze ziemskiego życia, przykład zaś żywy zastępował naukę a przechodząc z pokolenia na pokolenie, wydeptał ślady, któremi przez kilka wieków wszyscy chodzili. I wtenczas to ducha obywatelskiego i pracy najświetniejsza była epoka, nie znano wprawdzie wówczas dzisiajszéj ogłady i połysku, ale natomiast był hart duszy i cnota. Późniéj dopiero, kiedy wychowanie publiczne przez szkodliwy zwrot sprawom krajowym, siejąc ziarno niezgody między młodzieżą szkólną, rzuciło pierwszy zaród politycznych stronnictw, zachwiał się duch obywatelski, a spaczone, ze szkół wyniesione wyobrażenia i w wychowaniu domowém osłabiły jego rozwój. Można szlachta, — zniechęcona i obałamucona niezgodą między szkołami jezuickiemi, pijarskiemi, dysydenckiemi i akademią krakowską, nie wiedząc, jakiego chwycić się kierunku, — mniemała, że uniknie tych gorszących niesnasków i oświacie bramy otworzy, gdy wychowanie dzieci swoich powierzy cudzoziemcom, których znana gościnność polska ku sobie wabiła. Przybysze ci by-