praca, tém piękniejsze i tém dojrzalsze owoce. Charakter w bliższém określeniu jest to dojrzała wola, która stoi niżéj od rozumu i jest jego wykonawczą siłą. Dwie te potęgi duchowe, aby odpowiedzieć mogły swemu przeznaczeniu, w zgodzie iść zawsze powinny, albowiem wola, nie kierowana rozumem, przeradza się w swawolą, a rozum bez woli chwieje się i do czynu nie jest zdolny. Charakter jest to skała, pod którą znajdują schronienie uczucia serca, pojęcia i przekonania rozumu własnego, a o któréj nieugiętość rozbija się wszystko, co niebezpieczne. Rozmaite odcienie charakteru zmniejszają lub zwiększają stanowczość jego i stałość. Panowanie nad siłą charakteru jest najwyższym szczytem człowieka, na którym stanąć nie każdemu jest dane. Uczucia szlachetne wznoszą się po nad zwykłą stopę ludzkości, miarkują miłość własną i zapobiegają samolubstwu, którego nasienie złożone w sercu człowieka kiełkuje i wzrasta, jeżeli ono przez wychowanie odłogiem zapuszczone zostało. Szlachetność nie zadawalnia się powodzeniem i szczęściem indywidualném, jéj szczęściem jest szczęście ogółu, szczęście Ojczyzny; otaczająca ją sława lub ścigające ją prześladowanie są dla niéj obojętne, jéj bowiem wystarcza własne przekonanie zadosyćuczynienia podjętym obowiązkom. Szlachetność i charakter, dwaj główni sprzymierzeńcy ducha obywatelskiego i pracy, jeżeli mają pozostać mu wiernymi i stałymi, w dziecinnym wieku człowieka powołani już do życia i wzniosłemi zasadami karmieni być winni. Pierwsi dziecka wychowawcy, czy to rodzice, czy téż osoby obce, którym wychowanie jego powierzone zostało, są otoczeni w oczach dziecka pewnym urokiem, są dlań doskonałością, któréj wzory odciskają się mimo wiedzy i woli w giętkim i wraźliwym jego umyśle i częstokroć wpływy przeważne na losy jego życia wywierają. Dalsze wychowanie w szkołach nie tyle zajmuje się
