cześnie podnosić. Jak czytelnie ludowe nie będą miały powodzenia, jeżeli, podając im jedną ręką pokarm duchowy, zamkniemy drugą z pokarmem materyalnym, tak i odwrotnie wszelkie ulepszanie strony materyalnéj przy zaniedbaniu moralnéj pozostaje bez skutku, albowiem jak na bujnéj ziemi, zostawionéj bez posiewu, same tylko dzikie wyrastają chwasty, tak i tutaj bez zaszczepienia zasad moralnych dostatki materyalne rozbudzają złe namiętności, wiodą do szpetnych nałogów i zwierzęcą w człowieku rozwijają stronę. Podnośmy otóż byt materyalny, a w stosunku do jego wzrostu szerzmy oświatę, a lud, zachęcony uczciwém i braterskiém z naszéj strony postępowaniem, pracować będzie wedle warunków cywilizacyi dla własnego i narodu szczęścia.
Tyle co do wpływu, jaki wychowanie publiczne wywarło na podniesienie w narodzie ducha obywatelskiego i pracy, zobaczmy teraz, jakie wychowanie domowe w tym kierunku zrobiło postępy.
Wychowania domowego zadaniem jest przyspasabiać grunt, na którymby późniejsze wychowanie naukowe szkólne mogło rozwijać umysł, kształcić pojęcia i posiew wiedzy ludzkiéj krzewić. Jest li ten grunt głęboko i starannie uprawny, to wyda niezawodnie owoc dojrzały, lecz jeżeli tylko powierzchownie ugładzony i następnie sztucznemi surogatami doprawiony, to wyda roślinę, która wybuja wprawdzie a nawet i zakwitnie, ale wtenczas, gdy najwięcéj rozbudzać zacznie nadziei, pochyli się, wywróci i żadnego lub téż poślednie tylko wyda ziarno. Głównemi warunkami téj uprawy są: wyrobienie charakteru i uszlachetnienie uczuć; im staranniejsza około nich
