Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/68

któryby go parł do coraz większéj pracowitości; nie widząc żadnéj miary w nakładaniu ciężarów, obawiał się nowych, kurczył się biedak i ociągał, zkąd wyrodziło się zniechęcenie i lenistwo. Z téj to epoki wyprowadza swe pochodzenie u włościan i u innych stanów skłonność do próżnowania, z niéj to płynie tak nazwane przez niektórych publicystów wrodzone narodowi lenistwo. Bogactwo krajowe wiele straciło na tém sparaliżowaniu ducha pracy, a jakkolwiek produkcya w owych czasach była znaczną, to o wiele byłaby jednakże większą, gdyby stan włościański na swą własną był pracował rękę. Praca, ażeby była produkcyjną, powinna mieć pobudki wewnętrzne, jakiemi są własny interes lub poświęcenie, ale wszystkie zewnętrzne przymusowe wpływy, lubo chwilowo mogą absolutną siłą wycisnąć jakieś skutki, to ostatecznie zabijają jednak wszelką skłonność do pracy.
 W ostatniéj epoce wychowanie publiczne przyczyniło się do przysposobienia wolnych przestworów dla wszelkich działów pracy. Rolnictwo, przemysł, handel byłyby się wzniosły do odpowiedniego potrzebom kraju stopnia, gdyby nadzwyczajne wypadki nie były przecięły utorowanych już dróg i nie zatamowały duchowi pracy dalszego postępu. Temi prądy, któremi duch pracy miał przerzynać kraj cały, puściły się strumienie krwi; pożoga, grabież i mordy szerzyły zniszczenie, wśród którego ginęli ludzie, znikały rody, aż ostatecznie upadł naród cały. Ciężkie winy pozostawiły głębokie otwarte rany, a wróg, rozmyślnie je jątrząc, wprawiał i wprawia niektóre części ciała w konwulsyjne kurcze, sprowadza gwałtowne wstrząśnienia i osłabiające krwiotoki. W tak bolesnéj sytuacyi naród czuje o wiele głębiéj, cierpi o wiele dotkliwiéj, widzi rzeczy o wiele gorączkowiéj, niż inne narody, których organizm jest w pełnéj sile zdrowia. Kiedy te, otoczone poko-