Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/58

nałożył nań poddaństwo, pozbawił praw obywatelskich, a tém samém usunął od wszelkiego udziału w sprawach krajowych. Skrępowawszy najsilniejsze arterye narodowego organizmu, sparaliżowano jego członki i w bezwładność wprawiono. Nie domyślając się, jak zgubne mogą wywiązać się ztąd następstwa, ugodzono w samo tętno obywatelskiego ducha, a odjęciem mu tak znacznéj części sił nietylko go złamano, ale wyrwano zarazem węgły z posad państwowego ustroju; tu postęp cywilizacyi wstrzymany został, tu złamano główny jéj warunek. — Zawiniło w tém wychowanie publiczne, raz, że nie wzięło całego narodu, lecz tylko stan jeden w swoją opiekę, potém, że i w tym stanie, nad którym pieczołowitość swą rozciągło, nie dosyć rozwinęło i nie zakorzeniło obowiązków względem bliźnich i powinności względem kraju.
 Jeżeli wychowanie publiczne ku końcowi pierwszéj epoki nie wpajało zasad, pod których osłoną duch obywatelski swobodnie mógłby się był rozrastać, to w drugiéj epoce wypuściło go całkiém z swego programu. Źle dziać się zaczęło, zboczenia były znaczne, ale dałyby się były wyprostować bez wielkiéj dla cywilizacyi szkody a narodu klęski, gdyby duch obywatelski w tym przynajmniéj stanie, który cały wpływ na rządy kraju ogarnął, nie był utracił swéj powagi i mocy.
 Reforma, jaką zaprowadził w wychowaniu publiczném zakon Jezuitów, nie tylko, że nie przyczyniła się w niczém do sprostowania fałszywego kierunku, ale owszem pogorszyła stan rzeczy. Jezuitom, jak już widzieliśmy, nie chodziło bynajmniéj o to, ażeby ich uczniowie wychodzili na prawych obywateli kraju, ale główném ich zadaniem było wychowywać swych celów. Nie powtarzając zarzutów, jakie im z tego powodu dawniejszemi i teraźniejszemi czasy rozmaici czynili pisarze,