Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/54

i Austryą, utrzymały jeszcze w początkach narodowy charakter przynajmniéj pod względem języka, w zabranych zaś przez Prusy prawa narodowe były wprawdzie W. Ks. Poznańskiemu słowem królewskiém zagwarantowane, ale nie w téj rozciągłości, jak Polacy sobie tuszyli, zachowane i z czasem coraz więcéj znoszone, słabym tylko swym organizmem wiążą nas z przeszłością. W Starych Prusach urządzono wychowanie publiczne według systemu germańskiego, całkiém przeciwnego charakterowi polskiemu, bez uwzględnienia ojczystego języka nawet w szkółkach elementarnych, do których same polskie dzieci uczęszczały.
 Rzucając w ogólnych zarysach szkic wychowania publicznego w Polsce od kołyski aż do snu letargicznego, w którym je obce pogrążyły mocarstwa, starałem się zebrać z przeszłości spostrzeżenia, jakie się przy badaniu tak odległych epok nastręczają, i przedłożyć Czytelnikom jak największą liczbę faktów, aby z nich mogli sami wyprowadzić wnioski, stawiać porównania, zgoła czerpać tę naukę, jaką każde poszukiwanie historyczne bezpośrednio w sobie mieści.
 Znam doniosłość podjętéj kwestyi i wiem, że, badając przedmiot tak ważny i tyle żywotnych koncentrujący w sobie nerwów, jakim jest wykazanie wpływu wychowania publicznego na ducha obywatelskiego i skłonność do pracy w narodzie, nie można znać żadnych względów i że należy wydobyć z całą sumiennością z głębi przeszłości różnorodne materyały i takowe postawić pod światło prawdy tak, aby fakta, na jakie one się składały, jasno przedstawiały się oku.
 Ażeby podać pewną miarę ocenienia wpływów, jakie wychowanie publiczne w Polsce w swym pochodzie wiekowym wywierała na ducha obywatelskiego i o ile podnosiło chęć do pracy, dzielę dzieje szkół i wychowania publicznego na trzy