Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/53

wchodzić w najdrobniejsze szczegóły wizytowanych przez siebie szkół i ścisłe sprawozdania o ich stanie zdawać Komisyi. Pod tak troskliwą opieką należały wówczas szkoły narodowe do najlepszych w Europie. Przez odrzucenie przyjętego przez Jezuitów sposobu uczenia pamięciowego a zaprowadzenie metody rozumowania tworzono z uczniów ludzi myślących, zastanawiających się nad wszystkiém, słowem, ludzi rozsądnych, a młodzieniec, kończąc szkoły Komisyi Edukacyjnéj, nie wynosił z nich, — być może, — nader wielkiego zasobu wiadomości, ale wynosił natomiast to, co od nich wyżéj stoi, tj. zdrowy rozsądek, nie obałamucony pedanteryą i nie obciążony pamięciowemi drobiazgowościami; wynosił on przysposobienie należyte do pracowania samemu nad sobą i kształcenia się daléj w jakimbądź życia zawodzie. Nie przepomniała także Komisya Edukacyjna o zakładach naukowych żeńskich, ale przepisała dla nich plan i przełożyła nad niemi rektorów szkół wydziałowych. Nie wypuściła ona również z swéj opieki najliczniejszéj klasy narodu, to jest ludu wiejskiego i uboższych mieszkańców miast i miasteczek, zakładała ona szkoły elementarne, ułożyła dla nich plan nauk i wydawała książki początkowe. Brak nauczycieli stawał na przeszkodzie dobrym chęciom Komisyi, która, aby go usunąć, utworzyła dwie szkoły dla nauczycieli elementarnych: jednę z Kielcach, drugą w Łowiczu.
 Po rozbiorze Polski i utworzeniu Księstwa Warszawskiego rozwiązano Komisyą Edukacyjną, a ster szkół powierzony został Izbie Edukacyi Publicznéj. Rozdzielony naród polski na trzy części pod trzema obcemi mocarstwami, usunięty od własnych rządów, w ścisłéj trzymany kurateli, nie miał już prawa czuwania nad wychowaniem publiczném swych dzieci. Zakłady naukowe w dzielnicach Polski, zabranych przez Rosyą