Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/55

epoki: 1sza od zaprowadzenia szkół aż do przybycia Jezuitów do Polski; 2ga od przybycia Jezuitów aż do zniesienia ich zakonu; 3cia od zniesienia zakonu Jezuitów aż do ostatniego rozbioru Polski.
 Widzieliśmy, jak równocześnie z chrześciaństwem zaprowadzone w Polsce szkoły służyły w pierwszych wiekach za instytucyą do wychowania duchownych, który szerzyli i zakorzeniali między ludem chrześciańską religią. Przyznać należy, że w ówczesnych stosunkach odpowiadały szkoły w tym kierunku całkiém swemu zadaniu, założono bowiem przez nie główne podstawy katolickiego kościoła, tego świętego ogniska, z którego na wsze strony miało się rozchodzić światło nauki Chrystusa Pana. Późniéj atoli, gdy cały naród padł na kolana przed Krzyżem i oczekiwał od niego tego zbawienia, za które Chrystus Pan żywot ziemski w mękach zakończył, nie spełniły szkoły swéj misyi, albowiem nauki, udzielane przez cudzoziemców w językach dla uczniów niezrozumiałych, odbijały się o ich uszy, jak martwe echo, które nie wnikało do ich ducha i myśli. Główna myśl Chrystusowéj wiary odkupienia ludu z niewoli moralnéj i materyalnéj nędzy została zwichniętą, a prawdy świętéj nauki nie mogły się przedrzeć do umysłów, o których pojęć rozjaśnienie bynajmniéj się nie troszczono. Poprzestano na formie, mniéj dbając o istotę rzeczy, cieszono się zaprowadzeniem religii chrześciańskiéj, a nie pytano się, czy jéj myśl jest zrozumianą, czy jéj słowo staje się czynem. Szkoły te nie rozpędziły ciemnéj pomroki, jaka nad narodem zawisła, przez parę wieków jeszcze lud śpiewał łacińskie pieśni kościelne, słuchał niemieckich kazań, których nie rozumiał. Dopiero akademia krakowska stała się głównym punktem oświaty, z którego nauki rozchodziły się w języku ojczystym po całym kraju. System wycho-