szeregach wielu uczonych ludzi, koniecznością było przeciwstawić mu silny zastęp światłych duchownych katolickich, a gdy tych brak się okazał, usiłowano wszelkiemi siłami dążyć do podniesienia oświaty między duchownymi polskimi. I tak, gdy szkoły katedralne okazały się nieodpowiedniemi do osiągnięcia tego celu, zaprowadzono w nich reformę i przy wszystkich katedrach pozakładano seminarya duchowne, ztąd w drugiéj połowie XVI liczba zakładów naukowych poświęciła się w Polsce.
Ale nie koniec na tém, zanosiło się jeszcze na inny zwrot systemu wychowania. Stanisław Hozyusz, biskup warmiński, sprowadził do Polski Jezuitów w celu postawienia tamy prądowi herezyi i tłumienia jéj przez szkołę i ambonę. Jezuici wziąwszy za cel swych dążności utrzymanie jedności kościoła katolickiego, wyrzekli się wszelkich stosunków i względów narodowych a jako ściśle zorganizowane towarzystwo, rozgałęziwszy się po całym świecie, mieli w planie scentralizowanie w swém ręku władzy całéj kuli ziemskiéj. Wymowa, która niekiedy potężne miewa wpływy, dla widoków Jezuitów wszakże nie dość skutecznym była środkiem, przedsięwzięli przeto dla wzmocnienia swych działań, zmierzających do zapewnienia panowania nad światem, ogarnąć szkoły, aby przez nie swe zasady szerzyć[1]. Pierwsi Jezuici, sprowadzeni
- ↑ Starożytności polskie poświęcają Jezuitom obszerny ustęp, z którego dla informacyi niektóre szczegóły przytaczam: „Kiedy zdawało się, że wstrząśnięta przez reformacyę pęka się i wali władza papiezka, papieże, Paweł III i Juliusz III, upatrując tęgą podporę w Jezuitach, nadali im przywileje, jakich żaden zakon nigdy nie posiadał. Dozwolono im używać wszelkich praw, które służyły zakonom żebrzącym a zarazem i duchowieństwu świeckiemu; z całą swoją własnością zostali niezawiśli od sądów biskupich i świeckich, nie ulegali żadnéj a żadnéj władzy na ziemi, prócz
