Szkoły w pierwszych wiekach chrześciaństwa były pod okiem biskupów, a prowadzili je scholastycy katedralni. W XIV wieku widzimy szkoły przy różnych kolegiatach i kościołach parafialnych, przynajmniéj miast główniejszych. Klasztory, których liczba znacznie się wzmagała, zajmowały się uczeniem młodzieży. Ponieważ zakonnicy w znacznéj części byli Niemcy, przeto szkoły klasztorne były niemieckie. Statut synodalny z 1313 r. ustanowił, aby dla ochrony i krzewienia języka polskiego przy kościołach katedralnych i zakonnych trzymano nauczycieli takich tylko, którzyby o tyle znali język polski, ażeby mogli uczniom wykładać autorów na język polski. „Głównym, — mówi Wiszniewski[1], — przedmiotem nauk w tych szkołach była łacina. Znany był podział nauk na trivium i quadrivium. W trivium uczono gramatyki, retoryki i dyalektyki, w quadrivium zaś arytmetyki, geometryi, astronomii i muzyki,” w ogóle więc siedmiu tak nazwanych sztuk wyzwolonych. W wieku XIV papież Benedykt XII zakazał Franciszkanom, aby obcych, to jest niekleryków, do szkół nie przyjmowali.
Niedostatek narodowości w wychowaniu nie uszedł baczności Kazimirza W., który, widząc złe skutki z tego kierunku, postanowił im zagrodzić i założył akademią krakowską we wsi Bawole a teraźniejszym Kazimirzu. Za Ludwika miał pójść w zaniedbanie wielki ten zakład i dopiero za Jadwigi został wznowiony. Akademia krakowska dostarczała ludzi do zakładania szkół w XV i XVI wieku po całéj Polsce. Język ojczysty w sprawach krajowych i na dworze królewskim zaczął wchodzić w używanie. „Za synów Kazimirza Jagiellończyka,” — mówi Czacki, — „zaczął język polski być językiem dworu,
- ↑ Historya literatury polskiéj.
