Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/38

łacinie. Uczeńsi księża polscy, którzy się w następnych wiekach w Bononii prawa kanonicznego albo w Paryżu teologii uczyli, wychodzili na biskupów i, jeżeli nie zawsze światłem, nauką jednakże ówczesną przechodzili wszystkich w swoim narodzie. Zakładane więc biskupstwa, opactwa i klasztory są śladem rozkrzewiających się tych zachodnio - europejskich nauk w Polsce; są tém w owych czasach, czém dziś zakładanie uniwersytetów, liceów i towarzystw uczonych, z tą tylko różnicą, iż po wynalezieniu druku i za obrębem uniwersytetów i towarzystw ludzie uczeni i światli znajdują się, kiedy za Piastów w Polsce i w Europie zachodniéj, kto nie był księdzem, ledwie czytać umiał, a nauki ówczesne prawa rzymskiego, kanoniczne, scholastyczne, teologią i dyalektykę niektórzy tylko biskupi posiadali.”
 Szerzenie nauk w pierwszym wieku chrześciaństwa w Polsce szło z oporem, albowiem wszyscy dygnitarze kościoła, pod których kierownictwem stały szkoły, byli cudzoziemcy. Ludzie ci, uważając naród za barbarzyński i mając jedynie na celu pozyskanie jego przekonań dla religii chrześciańskiéj, nie troszczyli się o zachowanie jego narodowości. Po przełamaniu pierwszych trudności, zaledwie światło Chrystusa promienie swe po kraju roztaczać, sumienia ludu przejmować i oświecać zaczęły, aliści nagle materyalizmem jegoż samych kapłanów przyćmioném i stłumioném zostało, apostołowie ci bowiem cudzoziemscy za dane ku zbawieniu wskazówki i za naukę łaciny żądali dziesięciu, czém zrazili skłaniające się już ku nim serce narodu. Niechęć ta, podniecana prześladowaniem bałwochwalstwa, urosła z czasem do tego stopnia, że wielu ze szlachty i znaczna część włościan odstąpili od religii chrześciańskiéj, wrócili do swych bożków, porwali się na szlachtę, chrześcian i księży, popalili kościoły, zburzyli szkoły,