Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/26

o wykonanie jego nie troszczyło się więcéj, podnosiła się pańszczyzna bez względu na szkodliwe skutki, jakie ztąd dla włościan wyniknąć musiały. I tak w przeciągu sześćdziesięciu lat od ogłoszenia Statutu Toruńskiego urosła pańszczyzna, — jak kronikarze podają, — od 1 do 3 dni w tygodniu a później do większéj nawet liczby. Stan ten począł się ludowi wiejskiemu przykrzyć, stawał się dlań coraz uciążliwszym a ostatecznie do tego stopnia nieznośnym, że, pomimo przywiązania do rodzinnéj strzechy, zaczął z pod niéj potajemnie uchodzić i wynosić się to za Dniepr, to na Wołoszczyznę, to do więcéj ludzkich panów. Ale i tu przyszło prawo w pomoc posiadaczom ziem a nie uwzględniło skarg i żądań włościan, dozwoliło ono ścigać zbiegłych poddanych i do siedzib sprowadzać a nie weszło równocześnie w przyczyny, jakie ich do tego zbiegostwa zmusiły. W obec sposobu postępowania, który uciskowi się równał, zamożność włościańska musiała znikać, a z jéj upadkiem pochylił się zarazem dobrobyt miast, zachwiały rzemiosła i cały przemysł krajowy, który głównie podtrzymywała ludność wiejska, szlachta bowiem już w owych czasach lubowała się w cudzoziemskich przyborach, których jéj obcy dostarczali kupcy.
 Równocześnie z rozpościerającą się coraz szerzéj wśród ludności rolniczéj nędzą stan posiedzicieli ziemskich rósł w dostatki, bogactwo i znaczenie. Bogactwo może być wielce pożyteczném jak dla prywatnego, tak i dla publicznego dobra, albo téż wielce szkodliwém, zależy to od przyczyn, jakich jest skutkiem, i od celów, na jakie użytém bywa. Jeżeli jest owocem pracy, do któréj czerpane były wskazówki z moralnego świata, to z takiego posiewu wzrosłe bogactwo pójdzie na pożytek ludzkości; jeżeli zaś to bogactwo jest wynikiem czysto materyalnych popędów, a do tego jeszcze nosi na sobie