dna o drugiéj, — jeżeli są sobie przeciwne, do walki się sposobią. Zaledwie w obozie niemieckim podniosłą się myśl ku przygnębieniu myśli polskiéj, aliści, pomimo głębokiéj ciszy i skrytości, budzi się zagrożona myśl i z wiarą w prawdę Boską naprzeciw niéj stawa, wszystkie posterunki obiega, na każdym przeciwniczkę odpiera i zdala ją trzyma, zanosi się na walkę zaciętą........... a która z nich i kiedy wyjdzie zwycięzko.......... okaże czas!
Nasamprzód muszę Czytelnika poznajomić z usposobieniem Autora dla narodowości polskiéj, z jego pojmowaniem tutejszych stosunków, wtajemniczeniem się w nasz charakter i z jego względem nas zamiarami. Pan H. v. H., z wysokiego piedestalu kultury germańskiéj zapatrując się na naszę oświatę, gospodarstwo krajowe, stosunki społeczne, zwyczaje i obyczaje narodowe, wszystko razem niżéj krytyki stawia, a jeżeli gdzie przyznaje nam dobrą stronę, to tę winniśmy germańskiéj cywilizacyi do tego nawet stopnia, że rzeczpospolita polska najświetniejszą epokę swéj historyi niemieckiéj kulturze ma — według niego — do zawdzięczenia,[1] albowiem osiedli w kraju Niemcy szerzyli ideę porządku, uczyli lud gospodarstwa, wycinali lasy, zamieniali puszcze na uprawne role i t. p. Opisując stan oświaty i moralności polskiego narodu po okupacyi 1772, powiada, że Fryderyk W., charakteryzując nasz naród, miał się wyrazić: „jeden Niemiec jest mi milszy, niż cały naród polski!”[2] — „Charaktesirte er, — Friedrich der Grosser, — den Zustand der dort durch Anarchie, geistige und sittliche Verwahrlo-
