Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/23

ciągani korzystnemi warunkami, przychodzili w znacznéj liczbie, karczowali lasy i zamieniali na chlebodajne pola. Zwolna zaczął się kraj zaludniać, stopniowo miasta podnosić, rzemiosła wzrastać i handel rozwijać. Pomyślność ta nie pozostała bez wpływu i zaczęła nawzajem oddziaływać na żądanie produktów, których konsumpcya podwoiła intratę i wpłynęła na rozbudzenie chęci do pracy rolniczéj. Przy wzmagającym się ruchu społecznym zaczął rząd regulować stosunki kraju, zaprowadzać coraz ściślejszą organizacyą i Statutem Wiślickim rozciągnął swoją opiekę nad wszystkiemi stanami; późniéj komunikacye handlowe otwierał i sprzyjające przedsięwzięciom przemysłowym okoliczności zwiększał. Niedostępne puszcze i bagna zaczęły się nieznacznie zamieniać w urodzajne niwy i bujne łąki, a kraj cały łagodniejszy wyraz przybierał.
 Zwolna, bez nagłych wstrząśnień, podnosiły się wszystkie gałęzie gospodarstwa krajowego, komunikacye z zagranicą połączone były na razie z wielu trudnościami, dopiero po przyłączeniu Prus królewskich otworzyło się najważniejsze ujście dla produkcyi, obudził się ruch nowy w rolnictwie i handlu. Parte przez handel rolnictwo przybierało coraz to szersze rozmiary a zyskami, jakie przynosiło, zaczęło się stawać dla szlachty powabném. Gdy w stosunku do zwiększającéj się rozległości uprawy ludność tak szybko przyrastać nie mogła i brak rąk się okazał, ukrócono dla zaradzenia temuż prawa wolności klasy pracującéj, a rozszerzono swobody klasy możnéj. Powoli nieznacznie nakładano robocizny, zwiększano daniny, próbowano zwrócić ręce klasy pracującéj ku korzyści klasy możnéj, jednakże wahano się jeszcze odstąpić od zobowiązań, które zwyczaj i czas uświęcił; dopiero Statut Toruński ustanowił tygodniową pańszczyznę i wszelkie skrupuły przełamał.