nad jaką rzeczą zwolna w cichości i systematycznie pracuje, to się zowie, że się zgoła nic nie robi, przy każdéj pracy nieodzowny jest ruch wielki, rozgłos szeroki i rezultaty, o ile można, jak najrychlejsze, bo wyczekiwanie nas niecierpliwi, a w takim razie porzucamy niedokończoną pracę, a rozpoczynamy nową, i tak jednę po drugiéj. O ile my upośledzeni jesteśmy pod względem wytrwałości, o tyle Niemcy hojnie są nią obdarzeni, oni zwolna, niedostrzeżenie posuwają się naprzód, a my w wirze życia i rzucania się na wsze strony ani wiemy i czujemy, jak im coraz głębiéj w kraj ustępujemy, jak coraz więcéj ziemi z posiadania naszego wychodzi. Jeżeli naprzeciw wytrwałości niemieckiéj nie postawimy nietylko równie silnéj, ale nad nią silniejszéj jeszcze wytrwałości polskiéj, w takim razie Niemcy zabierą nasze ziemie, a my, jak Żydzi, rozproszymy się po świecie. Jest to nieuniknione następstwo, które, jak groźne widmo, ukazuje nam się w dali. Ulęknąć go się i ustąpić byłoby niedołęztwem, cześć narodowa nakazuje nam zebrać całą wytrwałości siłę i wstępnym krokiem iść naprzód. Piotr W., kiedy go Karól XII na głowę pobił pod Półtawą i zniósł całą jego armią, nie rozpaczał, a ufny jeszcze w swe siły, te wyrzekł słowa: „Pobili nas Szwedzi, ale nas nauczyli wojowania sztuki, a teraz na nas koléj, i my ich pobijemy.” Słowa te nie były czczą przechwałką i Piotr W. wyszedł z owéj wojny zwycięzko. A my nie mieliżbyśmy korzystać z porażek, jakie ponieśliśmy na polu wytrwałości, i przejąć system przeciwników naszych? Tylko równą bronią walczyć możemy. Przypatrzmy się, jak oni tę siłę wytrwałości w sobie wyrabiają i doskonalą. Jakkolwiek flegmatyczny ich temperament z natury swéj już więcéj sprzyja wytrwałości, niż nasz gorący, to jednakże oni wychowaniem już utwierdzają ją w dzieciach. Zabawki dziecinne nie małą tu odgrywają rolę. Kiedy u nas
