Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/126

swego życia wiosnę, zbierania z niéj ważnych chwil i szukania w tychże nauki do powstrzymywania złych dziecięcia skłonności, łagodzenia ich i ulepszenia.
 Dla poskromienia i utrzymania na wodzy wszelkich namiętności i złych skłonności panuje w duchowym ustroju władza, która popędami ich kieruje, która je prze lub utrzymuje, która charakterowi nadaje stałość, powagę i moc, a władzą tą jest wola. Rządy téjże nie są atoli niezawisłe i nieograniczone, i one ścisły z swych czynności rachunek zdawać muszą przed sądem wyższego rozumu. Wola, acz dojrzała, pomimo swéj nieugiętości ulegać musi woli Boskiéj, zgadzać się z prawem ludzkiém i trzymać się granic zakreślonych przez sumienie. Gdy zaś pierwszych nie szanuje a drugie przekracza, wtenczas staje się samowolą, która gwałci i depce wszelkie prawa. Zwykłe dzieci dla braku rozeznania i przy niepewnych i chwiejących się jeszcze skłonnościach są samowolne. Samowola ta nie pochodzi przecież z ich winy, bo rodzą ją rozmaite wpływy, jakie na nią wywierają przedmioty zewnętrzne, dla tego téż dziecko naprzykrza się o wszystko, co tylko mu pod oko podpada, a skoro tylko przedmiot swych życzeń do rąk dostanie, porzuca go lub łamie. W działaniach téj samowolności dziecięcéj nie ma stałości i rozwagi, ani téż rozmyślnéj chęci i zamiaru. Całkiém inaczéj, jak u dziecka młodocianego, przedstawia się samowola u dziecka starego, człowieka dojrzałego wiekiem a nie dojrzałego rozumem; tu, choć nie z pełną wiedzą, ale zawsze z rozmysłem puszcza on jéj wodze, sięga zwykle po to, co zakazane, nie zważa na prawa, ani uwzględnia godności środków i, aby tylko swym zachciankom dogodzić, nie pyta o skutki, jakie w przyszłości samowola sprowadza. Tylko dojrzałego umysłu i ukształconego serca człowiek zdolen mieć silną wolę, ażeby zaś jéj równo-