Strona:Maksymilian Jackowski - Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże.pdf/109

zwyciężonych ludów. Żadna potęga nie miałaby téj siły, aby nam wydrzeć naszą narodowość, gdybyśmy ją sami szanowali; cofnijmy się pamięcią w dawne wieki i rozpatrzmy po wszystkich narodach, czy znajdziemy chociażby jeden, któryby z taką lekkomyślnością wyzuwał się z własnéj, a z taką chciwością odziewał się w obcą narodowość, jak nasz? My napozór nie zrzucamy niby naszéj narodowości, bronimy jéj nawet, lecz, niestety! tylko ogółowo, o szczegóły zaś, z których narodowość się składa, jak język, zwyczaje, obyczaje, bynajmniéj się nie troszczymy.
 Zwyczaje i obyczaje, acz w skromne przybrane szaty, nie małéj są wagi, mają i one w organizacyi ludów doniosłe swe znaczenie. Bóg w niedościgłéj swéj mądrości, — dając człowiekowi rozum, który dopiero jako materyał pracą, nauką i doświadczeniem wyrabiając się, użytecznym się staje, — wiedział, że każdy do równego stopnia doskonałości nie doprowadzi, wlał przeto w jego duszę zwyczajów uszanowanie. Pomimo wielu korzyści, jakie ze zwyczajów płyną, nie można jednak powiedzieć, że zwyczaje są bezwzględną doskonałością, mają i one, jak wszystko na świecie, swe ujemne strony, i tak: zwyczaje, prowadząc ludzkość wydeptanemi ścieżkami, zagradzają drogę do myślenia i do robienia nowych wynalazków, przez co ludzkość niewolniczo uległą wpływom zastarzałym czynią; daléj rodzą one uprzedzenie przytłumiające jasność i prawdę, jakotéż otaczają płaszczem wziętości każdego, kto w ich wpadł łaskę, i głupstwu niekiedy przed rozumem dają pierwszeństwo. Jakkolwiek te ujemne strony zwyczajów są nie małe, to jednakże pożyteczne o wiele są większe: zwyczaje nadają narodom odrębne znamiona zewnętrzne, po których się poznają; one rozpowszechniają wszystko, co nowego zostało odkryte; one utrzymują porządek społeczny; one prze-