i mocy do jéj przeprowadzenia duch obywatelski, albowiem sam, zmitrężony wychowaniem obcém, zgiął się pokornie, cofnął na ubocze i zostawił wolne pole cudzoziemskim ideom.[1]
Potępiamy tych, którzy zmarnotrawili lub marnotrawią odziedziczone po rodzicach mienie, a przebaczamy tym, którzy wychowaniem domowém obcém bez porównania większe wyrządzają narodowi szkody, bo podkopują i burzą dziedzictwo jego duchowe, jak język, zwyczaje, obyczaje, zgoła narodowość całą, któréj zamiłowanie ożywia i wznosi w narodach oświeconych ducha obywatelskiego i wiedzie do wszelkich poświęceń. Jak zdrowe drzewo, które w czasie nawałnicy utraci liście i mimo to, że huragan konary jego skruszy, odarte z kory stoi jeszcze prosto i z pnia młode pędy puszcza, tak i narodowość, jeżeli jest czerstwa, wytrzyma najsroższe prześladowania, a najgwałtowniejsze burze nie są w stanie jéj pokonać. Pod popiołami zniszczenia tleją jeszcze iskry narodowości, które po wszystkie czasy szanowano i przechowywano. Wiadomo, że nic bardziéj nie rozbudza sprawiedliwego oburzenia i nie hartuje charakteru narodu, jak prześladowanie jego narodowości; znali to już starożytni, i to zniewoliło zapewne Rzymian do szanowania narodowości i czczenia bogów
- ↑ Wychowani według systemu wychowania obcego i ich satelici, aby zasłonić swą obojętność i odrętwienie dla sprawy ogólnéj, zwykli dowcipkować z pracy organicznéj i jéj pracowników, że więcéj słów, niż czynu, że słabe ona dotąd przynosi rezultaty i t. d. Naprzeciw temu można to powiedzieć, że o wiele większe byłyby rezultaty, gdybyśmy wszyscy wzięli się do pracy, ale że na stu bodaj jeden sprawą ogólną się zajmuje, to naprawdę rezultaty nie mogą być wielkie. Jak do utrzymania życia każdego człowieka konieczną jest, ażeby wszystkie jego organiczne części w regularnym były biegu, tak i do utrzymania życia narodu nieodzownym jego warunkiem, ażeby wszystkie jego członki ściśle pełniły swą służbę.
