być materyalna i moralna. Wartość materyalna mieści się w nagromadzonych bogactwach, wartość moralna jest to użyteczność nadana ludziom i przedmiotem przez siły umysłu i pracę. Prace te nie posiadające tych cech należą do rzędu prac nieprodukcyjnych.[1]
Produkcya stoi w ścisłym związku z konsumpcyą. Wartość produktu powinna być w ten sposób zużytą ażeby się w innéj postaci odradzała; to właśnie odradzanie, to wydawanie nowych wartości przez zużycie dawniéj wydanych które się zowie produkcyą płodną czyli reprodukcyą, jest źródłem tworzenia się kapitałów; konsumpcya atoli która tak dalece niweczy wartość produktu że po sobie żadnéj równowartości nie zostawia jest konsumpcyą niepłodną. I tak n. p. jeżeli gospodarzowi zgnije zboże na polu lub zmarzną ziemniaki, jeżeli kupcowi zleży się lub zepsuje jego towar, jeżeli rzemieślnik przez nieumiejętność lub niedbalstwo zniszczy jaki materyał, jeżeli budowniczy wystawi budynek który nie może się oprzeć pierwszemu wiatrowi i runie, jeżeli kto w obcych krajach traci produkcyą krajową, — to wszystkie te wypadki należą do kategoryi konsumpcyi niepłodnéj. Z tego co powiedziałem ten
- ↑ John Stuart Mill przedstawia na przykładzie różnicę jaka zachodzi między pracą produkcyjną a nieprodukcyjną. „Gdy krawiec robi sprzedaje surdut, natenczas wartość surduta przechodzi od kupującego do krawca, i oprócz tego surdut jest zrobiony, wyprodukowany, więc bogactwo narodowe powiększyło się o jeden surdut, lecz gdy aktor otrzymuje wynagrodzenie za swą grę, natenczas bogactwo przechodzi z kieszeni widzów do kieszeni aktora, a massa produktów w społeczeństwie wcale się nie powiększa. Społeczeństwo więc nic nie zyskuje na pracy aktora a nawet traci bezwzględnie to wszystko, co aktor z otrzymanego wynagrodzenia konsumuje; pozostaje spółeczeństwu z tego wynagrodzenia to tylko co on oszczędzi.”
