Strona:Krach na giełdzie.pdf/112

GOSPODARKA KAPITALISTYCZNA NAD PRZEPAŚCIĄ

Kryzys powojenny

Wojny w poprzednim stuleciu, z uwagi na ich ograniczony charakter, nie miały większego wpływu na przebieg cyklów koniunkturalnych. W wyniku pierwszej wojny światowej nastąpiła wyraźna ich deformacja.
 Bezpośrednim skutkiem wybuchu wojny było pogłębienie się pewnych zjawisk kryzysowych w związku z przerwą w międzynarodowych stosunkach gospodarczych, spadkiem importu i eksportu. Okres ten trwał tylko kilka miesięcy i w większości krajów świata ustąpił miejsca wzmożonej aktywności gospodarczej pod wpływem zamówień wojskowych. Ożywienie przemysłowe wystąpiło zarówno w Europie, jak i w Ameryce. Koniunkturę wojenną cechowały w zasadzie znamiona rozkwitu, ale i pewne zjawiska kryzysowe. Przypominała ona fazy rozkwitu wysokim poziomem produkcji przemysłowej, zwyżką cen, wzrostem zysków kapitalistycznych i inwestycji. Jednakże rozwój ten dotyczył głównie gałęzi produkcji pracujących na potrzeby armii lub wytwarzających środki produkcji. Równocześnie wystąpił dość znaczny spadek produkcji artykułów spożycia. Wskutek nadmiernej eksploatacji niszczały często maszyny i urządzenia, a bezpośrednie działania wojenne rujnowały siły wytwórcze i towary.
 Zbliżanie się końca wojny i jej zakończenie wywołało w 1918 r. nową fazę, okres przechodzenia od gospodarki wojennej do pokojowej. Globalny wskaźnik produkcji przemysłowej w tym okresie spadał. To ogólne zmniejszenie wytwórczości było wyrazem dwóch tendencji: spadku produkcji wojennej i wzrostu produkcji pokojowej.
 Okres przejściowy w gospodarce światowej skończył się w marcu 1919 r., w momencie gdy ogólny wskaźnik produkcji prze-