Strona:Klejnoty poezji staropolskiej (red. Baumfeld).djvu/396

u chłopa (t. j. ciągle ktoś do niego przychodzi po daniny): kukla — kołacz; zać — czyż; urzędnik — ekonom; na tłokę — tak nazywano pomoc dla sąsiada, dawaną przez gromadę: wieli Bóg o tem — czy Bóg o tem wie.
 Niepomierne biesiady. „Wizerunk własny człowieka poczciwego“, największy rozmiarami utwór wierszowany M. Reja, napisany na wzór łacińskiego poematu (Palingeniusa, Włocha, z epoki humanizmu). Obszerna nauka o cnocie.
 Pomorty, puzany — instrumenty dęte; Bachus — bożek, opiekujący się winem (skąd niby opiekun pijących); swe kochanki błaźni — czyni błaznów ze swoich zwolenników; szczka — ma czkawkę, respondować — odpowiadać, zgadzać się.
 Poranek a wieczór. Wzór Rejowych obrazków przyrody, pierwszych w literaturze polskiej. O „Wizerunku żywota i t. d.“ — patrz wyżej.
 Przepieruje — ćwierka; gżegżołeczka — kukułeczka; zarza — zorza.
 Na zdrowie. O „Fraszkach“ Kochanowskiego patrz: objaśn. do str. 179. Nader popularna fraszka, której echa doszukać się można także w pierwszych wierszach „Pana Tadeusza“.
 Prawie — prawdziwie, właśnie; w cale — w całości.
 Do Wacława Ostroroga. O „Fraszkach“ Kochanowskiego patrz: wyżej. Niniejsza fraszka jest szczególnie pięknym objawem dumy artystycznej i świadomości poetyckiej Kochanowskiego: jest to przytem jedna z najsubtelniejszych jego poezji.
 Przeć — zapierać się, przeczyć: cnotliwy — zacny, dzielny: właściwy — własny; Adrastia — przydomek.
 Na lipę. O „Fraszkach“ Kochanowskiego patrz: wyżej. Żartobliwa fraszka, w której dobry smak prawdziwego poety wypowiada się odrazą do lichych poezji. Jak wiadomo, Kochanowski miał licznych naśladowców (zwłaszcza, o ile chodzi o „Treny“). Pogardę dla lichego „wierszoróbstwa“ spotyka się wśród poezji staropolskiej wcale często; porównaj w niniejszej antologji: str. 271 i 281. W fraszce Koch. charakterystyczny jest jeszcze szczegół, że swojej ukochanej lipie zwierza niejako złe i dobre w swem życiu (patrz: „Na lipę“, str. 180).
 Chorus: O porwaniu Heleny. O „Odprawie posłów greckich“ Koch. patrz: objaśn. do str. 177 (Chorus: „O młodości“). Chór ten należy do najwspanialszych utworów staropolskiej mowy poetyckiej.
 Białoskrzydła — opatrzona białemi żaglami; wychowanico Idy wysokiej — t. j. łodzi, zbudowana z drzew (właściwie: jodeł,