usposobiony” minister oświecenia Bosse, w sejmie pruskim w dniu 10 stycznia 1897 r.[1]
Niemcy szczycą się często, że są „Rechtsstaatem”, tymczasem tak się u nich pomięszały pojęcia prawne, zwłaszcza na punkcie narodowościowym, że państwo prawa zamienia się powoli na państwo bezprawia i gwałtu. To zaś nie ulega wątpliwości żadnej, przyznaje to nawet wielu Niemców, iż „w państwie pruskiem germanizacya idzie przed prawem, przed kulturą i przed dobrobytem ludności polskiej”[2]. Coraz częściej rozbrzmiewa hasło, iż prawo jest prawem tylko dla Niemców i to lojalnych; Polaków, katolików i Niemców wolnomyślnych obowiązywać winna zasada: Steuer zahlen und Maul halten. Na każdym kroku doświadczają Polacy, iż są poddanymi drugiego rzędu, których inaczej przedstawiciele władzy traktują, niż uprzywilejowanych obywateli niemieckich. „Polityka wewnętrzna takich ministrów, jak Köllera czy v. der Recke, zużywa wszelkie środki przymusowe, na jakie się zdobyć umie władza karna i policyjna, przeciw niepożądanym objawom”. „Przy pomocy najsubtelniejszego wytężenia przepisów, ograniczających swobodę zbierania się i stowarzyszania, przy pomocy przekraczającego wszelką miarę zastosowania i wyzyskania norm prawnych przeciw obrażaniu wszelkiemu, nieporządkom i gwałtom publicznym[3] chcą stłumić te niepożądane objawy. Czasami wydać się może, że istnieją pomiędzy nami ludzie, żyjący i działający w wyobrażeniach Metternichowskich i uchwał karlsbadzkich”. W ten sposób ocenia dzisiejszy system polityki pruskiej, zasto-
- ↑ Fink l. c. str. 322—323.
- ↑ Mowa posła d-ra Z. Dziembowskiego w parlamencie niemieckim z 13 grudnia 1897 r.
- ↑ Cf. Opalenica, Świecie.
podajemy go w dosłownem brzmieniu: „Die Aufgabe der Regierung ist, die innige Verbindung der Provinz mit dem preuss. Staat dadurch zu fördern, dass die ihr eigenthümlichen Regungen, Gewohnheiten u. Neigungen, die einer solchen Verbindung widerstreben, allmählich beseitigt und dass dagegen die Elemente des deutschen Lebens in seinem materiellen und geistigen Beziehungen immer mehr in ihr verbreitet werden… Die gänzliche Vereinigung der beiden Nationalitäten als der Schluss dieser Aufgabe kann aber nur durch das entschiedene Hervortreten deutscher Kultur erlangt werden”. To znaczy krótko a zwięzłowato: przez germanizacyę w Poznańskiem osiągnie rząd tamże swój cel.
