kazać ten rozszerzony interes swym dzieciom, szuka dla siebie i dzieci niby zaszczytniejszego zajęcia, na którem nieraz majątek traci. Brak rzetelności w wykonaniu roboty i wygórowane ceny psują jeszcze wielu rękodzielnikom naszym reputacyę i odstręczają odbiorców. Jednem słowem w mieszczaństwie naszem mieści się wielki kapitał narodowy, na razie atoli tylko jednostki, coraz liczniejsze wprawdzie, przynoszą należyte procenta. Ważną rolę w rozwoju ekonomicznym naszego mieszczaństwa, jako kierownicy, odgrywa nieliczna wprawdzie, ale w części doborowa inteligencya polska, złożona z księży, lekarzy, adwokatów, aptekarzy i t. d. Nieliczna jest, bo aby wybić się na wyżyny akademickiego wykształcenia, na to potrzebuje Polak i pieniędzy z powodu znacznych kosztów utrzymania w gimnazyach i uniwersytetach, i większych zdolności z powodu przeszkód, jakie język niemiecki i antypolski kierunek w szkołach średnich stawia naszej młodzieży.
Pierwsze trudności usunąć ma na celu nieocenione Towarzystwo imienia Marcinkowskiego, które nietylko o wykształcenie inteligencyi, ale ostatnimi czasy także i dzielnych przemysłowców się stara. Tylko najzdolniejsza młodzież polska przedostaje się przez 9-letnie szkoły średnie, przez ścisłe egzamina maturyczne i dalsze egzamina państwowe, nie dziw więc, że nasza inteligencya z prawdziwych talentów się składa, jak o tem z ironią mówią hakatyści[1]. Duchownych Polaków w W. Księstwie Poznańskiem jest 414, Niemców 114, z tego 23 Polaków i 9 Niemców przypada na wyższe duchowieństwo, 331 Polaków, 90 Niemców na proboszczy, 60 Polaków, a 5 Niemców na wikarych. Jest więc 21% duchownych Niemców, podczas gdy Niemcy katolicy stanowią w Poznańskiem zaledwie 10% wszystkich katolików. O znaczeniu duchowieństwa na wsiach pod względem ekonomicznym i wogóle pod względem narodowym, pomówimy poniżej, tutaj tylko chcemy wspomnieć, że duchowieństwo stanowi najliczniejszą część naszej inteligencyi i że jemu lwia część pracy i wpływu na rozwój warstw miejskich czy wiejskich przy-
- ↑ Fink, str. 240.
