Z tem wszystkiem trudno zaprzeczyć, że przemysł polski i handel ustawicznie się podnosi, wzrasta i że z coraz większym sukcesem wytrzymuje konkurencyę z żydowsko-niemieckim handlem i przemysłem. Kto znał nasze miasta i miasteczka przed 30 laty i porówna stan ich ówczesny z dzisiejszym, ten nie może nie przyznać, że się w nich bardzo wiele na naszą korzyść zmieniło. Poważna firma polska handlowa była w małych miasteczkach rzadkością, a i w miastach większych, jak w Poznaniu, tych firm było nie wiele. Podobnie w rękodzielnictwie najlepiej płatne rzemiosła i najlepsze firmy były w ręku niemieckim. Dziś rzeczy mają się odwrotnie: rękodzielnictwo jest przeważnie polskie, a handel do połowy polski.
Kilka przykładów, zacytowanych nawet przez hakatystycznych pisarzy, najlepiej to unaoczni. W Inowrocławiu było w r. 1885 szesnaście niemieckich, a 2 polskie handle towarów kolonialnych; dziś obok 7 niemieckich jest 10 handli polskich, prócz tego 3 drogerye[1]. Przedsiębiorstwo budowlane było w r. 1885 całkiem w ręku niemieckim, dziś wedle Finka jest 6, wedle Jaworowskiego 3 budowniczych Polaków; wśród piekarzy nie było w r. 1885 żadnego Polaka, 15 Niemców natomiast, dziś między 28 piekarzami jest 8 Polaków. Fryzyerów było w r. 1885 trzech, z nich jeden Polak; dziś na 10 fryzyerów jest 8 Polaków. Lekarz przed 12 laty był jeden, dziś jest ich 5. Miasto Wągrowiec liczy dziś około 5.500 mieszkańców, od r. 1885 powiększyła się ludność mniej więcej o 1000 osób, z tego ¾ przypada na Polaków. Jakkolwiek przyrost ten odnosi się do robotników, to jednak przemysłowców polskich liczba w ostatnich 15 latach pomnożyła się o połowę, niemieckich przemysłowców ubyła piąta część. W Ujściu jest dziś około 2.500 mieszkańców, z tych 1.700 Polaków, podczas gdy przed 25 laty Polacy mieli stanowić połowę ludności. W Szamotułach w ciągu jednego miejsca r. b. pięć domów w najlepszem położeniu przeszło z rąk niemieckich w polskie.
- ↑ Fink, Kampf um die Ostmark str. 223 podaje: über 20 polnische Kolonialwaarengeschäfte. Piszący powołuje się na Jaworowskiego „Książkę adresową handlu i przemysłu polskiego”, aczkolwiek nie całkiem dokładną, jednakże pewniejszą od cyfr podanych przez hakystatycznych poręczycieli.
