postarała się Opatrzność Boża, w której ręku są losy narodów, ich obrona i ocalenie.
W czasie od r. 1861—1890 liczba Niemców osiadłych w Poznańskiem podniosła się z 694.0000 na 698.000, zatem o 4.000, liczba Polaków natomiast z 843.000 na 1,053.000, zatem o więcej niż 200.000, tak twierdzą na podstawie obliczeń R. Bockh'a[1] niemieccy patryoci. To znaczy, że podczas, gdy w r. 1861 Niemcy stanowili 46% zaludnienia w Poznańskiem, to w r. 1890 już tylko 40%. Ubytek ten liczbowy żywiołu niemieckiego trwa dalej, w r. 1895 d. 2 grudnia wynosiło zaludnienie Księstwa 1,828.658 dusz, z tego 1,227.197 katolików, 559.760 ewangelików i 40.019 żydów. Zatem liczba ewangelików, którzy z wyjątkiem 14.000 polskich chłopów w odalanowskim i ostrzeszewskim, kempińskim i ostrowskim powiecie są Niemcami, powiększyła się w ciągu 5 lat tylko o 17.697 (w r. 1890 było ewangelików 542.013), natomiast liczba katolików, którzy z wyjątkiem 127.000 rozproszonych po całem Księstwie niemieckich katolików są Polakami, pomnożyła się w tym samym czasie o 63.129 dusz (w r. 1890 było katolików 1,164.067). To znaczy, że o połowę liczniejsza katolicka ludność pomnożyła się nie dwa razy lecz 3½ raza więcej niż ewangelicka; w związku z tem udział Niemców w ogólnem zaludnieniu spadł w tem pięcioleciu znowu z 40% na 39%. W podobny sposób prześcignęli dziś liczebnie ewangelików, katolicy i w Prusach zachodnich, choć około 1860 roku byli znacznie słabsi, a na Kaszubach, t. j. w 5 powiatach na zachód od Gdańska ubyło Niemców od r. 1861—86 o 17&, t. z. udział ich w ogólnem zaludnieniu spadł z 49% na 32%. Na Śląsku udział protestantów w ogólnem zaludnieniu od r. 1816 cofnął się z 55% na 45%, udział katolików wzrósł z 44% na 53¼%. Przyrost ten katolików głównie zaś odbywa się w obwodzie rejencyjnym opolskim, który liczy 63% ludności polskiej. W obwodzie tym ludność od 1816—90 się potroiła, podczas gdy w obwodzie wrocławskim się tylko podwoiła, a w obwodzie lignickim wyłącznie niemieckim zaś tylko o 65%
- ↑ Preuss. Jahrbücher 1894. Septemberheft.
