jakie właśnie z tej pangermańskiej kuźni się po Niemczech rozszerzają. Raum für alle hat die Erde powiedział niemiecki poeta, taki Alldeutscher atoli twierdzi, że tylko dla Niemców i stąd ta pasya niemiecka, pasya zarażająca ludzi najwpływowszych, do nieposzanowania obcych i pogardzania innemi narodowościami. Pierwsza broszura ulotna wszechniemieckiego związku zawiera pierwsze wyznanie wiary hakatyzmu; jest to szczegół znamienny, szczegół charakteryzujący to na wschodnich kresach działające bractwo. To też ciekawe są motywa tego ruchu hakatystyczno-pangermańskiego, podane przez jednego z jego koryfeuszów, p. E. Hasse, prof. uniw. lipskiego: „Wobec faktu, że dawny elementarny Drang nach Osten niemiecki od 30 laty ustał i dziś prędzej o elementarnym parciu słowiańskiem na zachód mówić można, dla tego w tej walce o byt pozostaje alternatywa: albo naród niemiecki pochłonie z czasem inne kulturalnie niższe i mniej zdolne do życia narody sąsiednie, albo my sami ulegniemy wchłonięciu przez inne silniejsze narodowe organizmy. Tertium non datur (?). Że w walce o byt 80 milionów Niemców mają inne uprawnienie, by swą narodowość przekazać przyszłym wiekom, niż 10—12 milionów Polaków, to powinno i najgłupszemu być jasnem, a przynajmniej to, że obecnie 48 mil. Niemców mają daleko większe prawo kierować losami ojczyzny, iż 2½ miliona Polaków. Kto w granicach Niemiec chce korzystać z obrony niemieckiego miecza i dobrodziejstw niemieckiej cywilizacyi, musi się zgermanizować prędzej czy później. Tylko ze zwycięzkiej walki z białym orłem czarny orzeł uzyskał uprawnienie do korony cesarskiej”[1]. Królestwo pruskie tylko dzięki germanizacyi niemieckiego wschodu, prowadzonej wieki całe przez najdzielniejszych Hohenzollerów, stało się tem, czem jest dzisiaj i głównie przez to uzyskało siły do objęcia naczelnictwa w latach 1866 i 1870 nad innymi niemieckim szczepami. Gdy zaś Prusy wraz ze swemi wschodniemi prowincyami weszły w skład Rzeszy niemieckiej, przyjęły zobowiązanie prowadzenia polityki wyłącznie niemiecko-narodowej. W ostatnich
- ↑ Die deutsche Ostmark, 1—11.
