innego, jak to, co w raportach swoich o duchowieństwie katolickiem w Poznańskiem od dawien dawna pisali taki jenerał Grolman, naczelny prezes Flottwell[1], co powtarza w tysiącznych wersyach prasa protestancko-rządowa, hakatystyczne broszury i t. d. i t. d. Jeżeli zaś wyżsi urzędnicy, działając w myśl systemu, okazują swą gorliwość narodową w sposób sądownie karany, to czegóż się dziwić niższym funkcyonaryuszom rządowym, gdy po swojemu wykonują system dla Polaków wrogi i polską publiczność traktują takimi epitetami, jak: raus verfluchte Bande lub Schweinebande i t. p. Nawet najzacieklejsze broszury hakatystyczne mówią z ubolewaniem o nietakcie i nadużyciach urzędników wobec Polaków[2], z tem wszystkiem potępiając formalne przekroczenie prawa u podrzędnych wykonawców, godzą się na naruszenie zasad prawa i sprawiedliwości wobec tych samych Polaków w ustawodawstwie i u naczelnej władzy. Zapominają o wypowiedzianej przez niemieckiego wieszcza prawdzie: Es ist der Fluch der bosen That, dass sie fortzeugend nur Boses muss gebaren, i że łatwo duchy nienawiści wśród mas rozpętać, lecz je okiełznać bardzo trudno, a zakląć na zawołanie niepodobna. Wobec tego domaganie się naczelnej prezydentury w Poznaniu w ministerstwie stanu o wybór pierwszorzędnego materyału urzędniczego, musi pozostać pium desiderium, choćby nawet osobne dodatki na ten cel przeznaczono, dopóki hakatyzm za wyraźnem lub milczącem zezwoleniem rządu z urzędników będzie organizował swe antypolskie kadry i filie i dopóty urzędnik nietylko od swych przełożonych, ale i od naczelników hakatyzmu, jako pobocznego rządu, odbierać będzie inspiracye.
O genezie hakatyzmu i jego działalności na polu ekonomicznem już wyżej była mowa, obecnie o działalności i znaczeniu tego towarzystwa na polu polityczno-narodowem kilka słów powiedzieć wypada. Przedewszystkiem zaznaczyć trzeba, iż hakatyzm jest właściwie tylko odłamem głośnego All-Deutscher
